Tìm hiểu tỷ lệ vàng trong kiến trúc và thiết kế nhà

Tỷ lệ vàng trong lĩnh vực kiến trúc không còn xa lạ với nhiều người, tuy nhiên để hiểu rõ hơn về tỷ lệ này và cách áp dụng trong thực tế, không phải ai cũng có đầy đủ thông tin. Hãy cùng khám phá những nguyên tắc và tham khảo một số mẫu kiến trúc sử dụng tỷ lệ vàng qua bài viết dưới đây.

*Tham khảo Hướng dẫn đăng bài trên website Happynest tại đây để kết nối với cộng đồng Happynest nhé.

1. 1. Tỷ lệ vàng trong kiến trúc là gì?

Tỷ lệ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình thiết kế, giúp các công trình đạt được sự tinh tế và hấp dẫn, đồng thời truyền đạt ý nghĩa thẩm mỹ và tôn trọng sự cân bằng cũng như đối xứng tự nhiên. Tỷ lệ phổ biến nhất là 1:62, được xem là tiêu chuẩn và áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực kiến trúc.

Tỷ lệ có vai trò quan trọng trong thiết kế

Tỷ lệ vàng, hay còn được gọi là “The Golden Ratio” trong tiếng Anh, là một thuật ngữ toán học được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật như hội họa, nhiếp ảnh, sinh học, thiết kế nội thất và kiến trúc.

Cách tính tỷ lệ vàng trong thiết kế 

Tỷ lệ vàng được ký hiệu là φ (phi = 1,61803) theo bảng chữ cái Hy Lạp. Được xác định bởi dãy số Fibonacci, một dãy số vô hạn bắt đầu từ 0 và 1, các số tiếp theo luôn là tổng của hai số liền trước đó.

Dãy số Fibonacci bắt đầu như sau: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34,... (ví dụ như 1 + 1 = 2, 8 + 5 = 13). Điều thú vị là tỷ lệ giữa hai số liên tiếp trong chuỗi này luôn gần bằng 1,61803.

Nếu chúng ta lấy tỷ lệ của hai số liên tiếp trong chuỗi và chia số sau cho số trước đó, chúng ta thu được chuỗi số như sau: 1/1 = 1, 2/1 = 2, 3/2 = 1.5, 5/3 = 1.6666, 8/5 = 1.6, 13/8 = 1.625, 21/13 = 1.61538, 34/21 = 1.61904.

Tỷ lệ này tuân theo dãy Fibonacci là 1 dãy số vô hạn

>>> Xem thêm: 14 phong cách kiến trúc thịnh hành nhất trong chiều dài lịch sử

2. 2. Lịch sử hình thành tỷ lệ vàng trong kiến trúc 

Lịch sử hình thành tỷ lệ vàng trong kiến trúc có nguồn gốc từ thời cổ đại, khi con người tập trung nghiên cứu các quy luật tự nhiên về sự cân đối. Kiến thức về tỷ lệ vàng đã phát triển từ sự quan sát của con người đối với những hiện tượng tự nhiên như khuôn mặt người, vỏ ốc, hoặc cả cấu trúc của bông hoa,... những điều này sinh ra đã tự hình thành theo tỷ lệ vàng.

Bông hoa có dạng hình xoắn ốc theo tỷ lệ vàng

Vỏ ốc có dạng hình xoắn ốc theo tỷ lệ vàng

Vì vậy, từ xa xưa, những nhà thiết kế đã khám phá và ứng dụng những quy luật này vào các kiến trúc của họ để tạo ra sự hài hòa. 

Một ví dụ nổi tiếng là Đền Parthenon tại Hy Lạp, được xây dựng khoảng thế kỷ 5 trước Công Nguyên trên núi Acropolis. Đây không chỉ là một ngôi đền thờ thần Athena mà còn được biết đến là một trong những công trình văn hóa vĩ đại nhất thế giới, tuân theo nguyên tắc tỷ lệ vàng để tạo nên sự tuyệt mỹ và cân đối. Đến ngày nay, Parthenon vẫn tồn tại là một minh chứng rõ ràng cho ứng dụng thành công của tỷ lệ vàng trong kiến trúc.

3. 3. Tỷ lệ vàng trong tự nhiên

Tỷ lệ vàng không chỉ là một khái niệm được con người biết đến từ xa xưa, mà còn được chứng minh tồn tại trong tự nhiên thông qua những hiện tượng độc đáo. Các nhà khoa học đã nghiên cứu và chứng minh rằng tỷ lệ vàng là hiện diện trong nhiều biểu hiện tự nhiên, trong đó có các ví dụ sau:

Vòng xoáy của vỏ ốc: Hình dạng xoáy của vỏ ốc thể hiện một sự tự nhiên và hài hòa theo tỷ lệ vàng.

Hình ảnh xoáy nước: Các hiện tượng xoáy nước cũng thường thấy áp dụng tỷ lệ vàng, tạo nên sự đẹp và độ cân đối.

Hình dạng của một chiếc mạng nhện: Cấu trúc của mạng nhện thường tuân theo tỷ lệ vàng, tạo ra một sự đều đặn và hài hòa.

Mắt bão, lá cây: Hình ảnh mắt bão và hình dạng của lá cây cũng thường thấy sự xuất hiện của tỷ lệ vàng, tạo nên sự hoàn mỹ trong tự nhiên.

Một chồi non có vòng xoắn đúng tỷ lệ: Các chồi non thường hiển thị vòng xoắn theo tỷ lệ vàng, là một minh chứng cho sự ổn định và đẹp mắt trong sự phát triển tự nhiên.

Một chồi non có vòng xoắn đúng tỷ lệ vàng

Những ví dụ này không chỉ là minh chứng cho sự tồn tại của tỷ lệ vàng trong tự nhiên mà còn là nguồn cảm hứng cho con người áp dụng nó vào nghệ thuật và kiến trúc.

4. 4. Vai trò của tỷ lệ vàng trong kiến trúc

Vai trò của tỷ lệ vàng trong thiết kế kiến trúc là vô cùng quan trọng, đóng góp vào việc tạo nên những công trình kiến trúc đẹp mắt và không gian nội ngoại thất hài hòa, trở thành những tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo.

Người ta thường xem tỷ lệ vàng như một nguồn năng lượng từ tự nhiên. Não bộ con người thường có xu hướng kết nối với những tác phẩm nghệ thuật sử dụng tỷ lệ vàng, bởi chúng tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ và hấp dẫn.

Bố cục của một tác phẩm được xây dựng theo tỷ lệ vàng tạo ra sự hài lòng, mang lại cho người quan sát sự cảm nhận về vẻ đẹp và sự hợp lý. Tỷ lệ vàng không chỉ đơn giản là một con số, mà còn là một ngôn ngữ tạo ra sự cân đối và hòa quyện.

Ứng dụng của tỷ lệ vàng trong thiết kế không chỉ giới hạn trong lĩnh vực kiến trúc mà còn lan rộng vào nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống như mỹ thuật, hội họa, nhiếp ảnh, sinh học, và thiết kế nội thất, là nguồn cảm hứng không ngừng cho sự sáng tạo và tinh tế.

Tỷ lệ vàng cũng được áp dụng trong thiết kế nội thất

5. 5. Tỷ lệ vàng trong kiến trúc được áp dụng như thế nào? 

• Tỷ lệ vàng trong kiến trúc ngoại thất

Tỷ lệ vàng trong kiến trúc ngoại thất được áp dụng một cách khéo léo để tạo ra những công trình đẹp mắt và hài hòa. Đối với các cấu trúc kiến trúc, có thể chia thành hình vuông và hình chữ nhật, việc tạo ra tỷ lệ xấp xỉ 1:1,61 là khả thi.

Trong việc xác định mối quan hệ giữa chiều rộng và chiều cao của các thành phần như tòa nhà, kích thước mái hiên, cột, sân, bậc thang, việc sử dụng tỷ lệ vàng giúp đảm bảo rằng công trình sẽ mang đến một cảm giác hài hòa, cân đối, đồng thời đáp ứng được mong muốn của người sử dụng.

Việc áp dụng nguyên lý của tỷ lệ vàng không chỉ giúp tạo ra những công trình hài hòa và cân xứng mà còn đem lại “sự hài lòng thị giác”. Các căn nhà kiến trúc cổ điển và tân cổ điển thường mang đến vẻ đẹp sang trọng và tự nhiên, nhờ sự tinh tế trong việc sử dụng tỷ lệ vàng trong thiết kế.

Tỷ lệ vàng xác định các mối quan hệ giữa chiều rộng và chiều cao của tòa nhà

• Tỷ lệ vàng trong kiến trúc nội thất 

Tỷ lệ vàng trong kiến trúc nội thất đóng vai trò quan trọng nhất, tạo ra sự cân đối và hài hòa trong từng chi tiết của ngôi nhà, điều chỉnh bài trí nội thất sao cho phù hợp với kích thước của căn phòng. Điều này giúp kiến trúc sư dễ dàng trang trí và kết hợp màu sắc khi thiết kế.

Ngoài con số chính là 1,618, quy tắc 10-30-60 cũng là một tỷ lệ vàng được ưa chuộng trong thiết kế nội thất. Theo quy tắc này, không gian nội thất nên sử dụng chỉ ba màu sắc chủ đạo:

- 60% không gian dành cho màu chủ đạo (trên tường và sàn nhà).

- 30% không gian cho một màu sắc chính khác (nội thất).

- 10% không gian còn lại dành cho một màu sắc nữa (trang trí nhỏ).

Quy tắc này giúp tạo ra điểm nhấn trong không gian nội thất và đồng thời duy trì sự hài hòa. Sự kết hợp của tỷ lệ vàng và quy tắc màu sắc này tạo nên không gian sống và làm việc trang nhã và thẩm mỹ.

Tỷ lệ vàng là thước đo chính xác nhất tạo nên sự cân đối và hài hòa

>>> Xem thêm: Các nét đặc trưng xây nhà kiểu Mỹ được yêu chuộng ở Việt Nam

6. 6. Một số công trình thiết kế tỷ lệ vàng trong kiến trúc 

• Công trình kiến trúc đền Parthenon Hy Lạp

Đền Parthenon, một công trình kiến trúc vĩ đại, là một ngôi đền thờ thần Athena, được xây dựng vào thế kỷ 5 trước Công nguyên tại đất nước Hy Lạp. Các tác phẩm điêu khắc trên ngôi đền được chế tác từ đá cẩm thạch trắng, được coi là đỉnh cao của nghệ thuật trong thời kỳ Hy Lạp cổ đại.

Công trình kiến trúc đền Parthenon Hy Lạp

Parthenon không chỉ là một công trình kiến trúc đẹp mắt mà còn là biểu tượng đặc trưng cho sự kết thúc của thời kỳ Hy Lạp cổ đại và là biểu tượng của nền dân chủ Athena. Được đánh giá cao như một trong những công trình văn hóa vĩ đại nhất trên thế giới, ngôi đền là một di sản văn hóa lớn, kể lại câu chuyện của một thời kỳ rực rỡ trong lịch sử nghệ thuật và kiến trúc.

Đền Parthenon theo tỷ lệ chuẩn về thiết kế ngoại thất

• Đền Taj Mahal tại Ấn Độ 

Đền Taj Mahal ở Ấn Độ, một trong 7 kỳ quan của thế giới, là một ví dụ xuất sắc về việc áp dụng tỷ lệ vàng trong kiến trúc. Khi nhìn vào hình ảnh của nó, chúng ta có thể cảm nhận được sự cân đối tuyệt vời mà nó mang lại.

Taj Mahal được xây dựng bằng đá cẩm thạch trắng và đá ngọc trai, tạo nên một kiệt tác kiến trúc với sự tinh tế và đẹp mắt không giới hạn. Từ tọa độ của mỗi chi tiết đến tổng thể của công trình, tỷ lệ vàng đã được sử dụng để tạo ra một không gian hài hòa và gây ấn tượng mạnh mẽ cho người quan sát. Taj Mahal là một biểu tượng của sự kiện tạo nên vẻ đẹp trong kiến trúc và là một di sản văn hóa toàn cầu.

Tỷ lệ làm làm tăng sức hút, tính thẩm mỹ cho công trình

• Lâu đài Neuschwanstein, Đức 

Lâu đài Neuschwanstein tại Đức, được xây dựng bắt đầu từ năm 1868 và hoàn thành vào năm 1886, là một ví dụ tuyệt vời về sự ứng dụng của tỷ lệ vàng trong kiến trúc. Lâu đài này đã trở thành nguồn cảm hứng cho việc tạo ra lâu đài trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng “Công chúa ngủ trong rừng” của Walt Disney.

Kiến trúc bên ngoài của Neuschwanstein được thiết kế với sự căn chỉnh theo tỷ lệ vàng, tạo nên một bức tranh tuyệt vời với sự đồng đều và hài hòa. Lâu đài này không chỉ là một biểu tượng của kiến trúc Đức mà còn là một biểu tượng của sự tinh tế và vẻ đẹp cổ điển. Neuschwanstein là một điểm đến du lịch nổi tiếng và là một minh chứng cho sự hiểu biết sâu sắc về kiến trúc và nghệ thuật.

Lâu đài Neuschwanstein, Đức mang vẻ đẹp vừa cổ kính vừa tinh tế

• Tòa nhà Dancing House ở Séc 

Tòa nhà Dancing House ở Séc, hoàn thành vào năm 1996, tạo ra tranh cãi với thiết kế phi truyền thống giữa các kiến trúc Baroque, Gothic và Art Nouveau nổi tiếng trong khu vực. Trong quá trình xây dựng, hình dạng nổi bật của Dancing House cực kỳ thu hút sự chú ý.

Với sự căn chỉnh tính toán đặc biệt, tòa nhà này đạt đến tỷ lệ vàng lên đến 66,87%, tạo nên một điểm nhấn độc đáo và hài hòa trong không gian kiến trúc chung. Dancing House không chỉ là một tượng đài kiến trúc độc đáo mà còn là một biểu tượng của sự đổi mới và sáng tạo trong lĩnh vực xây dựng.

Tòa nhà Dancing House ở Séc với thiết kế độc đáo

• Nhà thờ Florence, Italy 

Nhà thờ Florence ở Italy, được xây dựng từ năm 1296 và hoàn thành vào năm 1436, là một trong những thánh đường lớn nhất tại Italy. Đặc trưng nổi bật của nó là hệ mái vòm bằng gạch, là một trong những công trình kiến trúc độc đáo với quy mô lớn.

Hình dáng thiết kế ngoại thất của Nhà thờ Florence được căn chỉnh đến tỷ lệ vàng là 67,52%, tạo ra một vẻ đẹp và sự cân đối đặc biệt trong kiến trúc. Nhà thờ này không chỉ là một biểu tượng tôn giáo mà còn là một tuyệt tác kiến trúc, góp phần làm nên vẻ đẹp lâu dài của thành phố Florence.

Nhà thờ Florence, Italy với kiến trúc ấn tượng

• Tòa nhà Casa Mila, Tây Ban Nha

Tòa nhà Casa Mila, một tòa dinh thự theo phong cách hiện đại ở Barcelona, Tây Ban Nha, đã được đưa vào hoạt động từ năm 1906. Công trình này là một điểm độc đáo với mặt tiền thiết kế bằng đá nhấp nhô và ban công được làm bằng sắt rèn uốn lượn, tạo nên một ấn tượng đặc biệt.

Kiến trúc của Casa Mila được tính toán với tỷ lệ vàng lên đến 68,64%, tạo ra một không gian kiến trúc đặc sắc với sự cân đối và độ tinh tế. Tòa nhà này không chỉ là một biểu tượng của kiến trúc hiện đại mà còn là một bảo tàng nghệ thuật độc đáo, làm giàu thêm bức tranh văn hóa của Barcelona.

Tòa nhà Casa Mila, Tây Ban Nha thu hút bất kỳ ai ghé thăm

• Nhà thờ St Basil, Nga 

Nhà thờ St. Basil, tọa lạc tại Quảng trường Đỏ, Moscow, là một biểu tượng văn hóa nổi tiếng của Nga. Công trình này gồm 9 mái vòm có hình dáng giống như ngọn lửa trại bốc lên bầu trời, tạo nên một diện mạo độc đáo và lôi cuốn. Tỷ lệ vàng trong mẫu kiến trúc này đạt đến 69,10%, thể hiện sự cân đối và tinh tế trong thiết kế. 

Nhà thờ St Basil, Nga đẹp như một tác phẩm nghệ thuật

• Lâu đài Osaka, Nhật Bản

Lâu đài Osaka, một trong những địa danh nổi tiếng của Nhật Bản, là một biểu tượng lịch sử và văn hóa. Tòa lâu đài này có 5 tầng ở bên ngoài và 8 tầng bên trong, tạo nên một hình dạng ấn tượng và độc đáo.

Với diện tích khoảng 61.000m2, khuôn viên của lâu đài Osaka bao gồm 13 công trình kiến trúc được căn chỉnh với tỷ lệ vàng lên đến 70,38%, thể hiện sự chú ý đặc biệt đến sự cân đối và hài hòa trong thiết kế. Lâu đài Osaka không chỉ là một ký quan du lịch mà còn là một kỳ quan kiến trúc với giá trị lịch sử và nghệ thuật lớn.

Lâu đài Osaka, Nhật Bản toát lên sự trang nghiêm

• Tu viện Westminster, Anh

Tu viện Westminster ở Anh không chỉ là nơi diễn ra lễ đăng quang và chôn cất các vị vua Anh mà còn là một trong những công trình tôn giáo quan trọng nhất của đất nước. Kiến trúc ngoại thất của tu viện này được thiết kế vô cùng đẳng cấp, và tỷ lệ vàng trong mô hình kiến trúc đạt đến 70,50%, thể hiện sự cân đối và tinh tế trong quá trình xây dựng.

Tu viện Westminster không chỉ là một biểu tượng văn hóa và tôn giáo mà còn là một di sản lịch sử quan trọng của Anh. Với kiến trúc lộng lẫy và vị thế tôn quý, tu viện này là điểm đến hấp dẫn cho du khách từ khắp nơi trên thế giới.

Vẻ đẹp uy nghi của tu viện Westminster, Anh

• Khách sạn Marina Bay Sands, Singapore

Khách sạn Marina Bay Sands ở Singapore không chỉ là một khu nghỉ dưỡng mà còn là một tổ hợp giải trí đẳng cấp, bao gồm khách sạn 2.561 phòng, trung tâm triển lãm, khu mua sắm, bảo tàng, nhà hát lớn, nhà hàng nổi tiếng và sòng bạc tại giếng trời lớn nhất thế giới. 

Cấu trúc của khách sạn gây ấn tượng mạnh với tòa nhà SkyPark nằm ngang phía trên 3 tòa tháp và đã được thiết kế với tỷ lệ vàng lên đến 70,88%, thể hiện sự tinh tế và cân đối trong kiến trúc.

Khách sạn Marina Bay Sands không chỉ là một biểu tượng của nền kiến trúc hiện đại mà còn là một điểm đến giải trí và thư giãn hàng đầu tại Singapore, thu hút du khách từ khắp nơi.

Khách sạn Marina Bay Sands, Singapore thể hiện sự sang trọng và đẳng cấp

>>> Xem thêm: Kiến trúc chữa lành là gì? Xu hướng thiết kế kiến trúc chữa lành hiện nay

Bài viết trên đã giới thiệu những nguyên tắc và các mẫu kiến trúc sử dụng tỷ lệ vàng. Mong rằng bạn đã tham khảo được thông tin hữu ích và áp dụng phù hợp cho những thiết kế trong tương lai. 

Nguồn: Vinavic

*Để lại thông tin trong box dưới đây nếu bạn có nhu cầu tìm kiếm đơn vị thiết kế - thi công nhà ở nhé.