5 lượt xemThư viện ngày nay không còn là những căn phòng im ắng, chất đầy sách cũ kỹ. Chúng đã trở thành những tuyên ngôn kiến trúc sống động, nơi hình khối sáng tạo giao thoa để thổi hồn cho tri thức. Trong cuốn sách mới 150 Libraries You Need to Visit Before You Die, nhà báo Léa Teuscher đã cho chúng ta thấy 15 thư viện sau đây không chỉ là nơi lưu giữ sách, mà còn là trái tim văn hóa và là những điểm check-in kiến trúc mà tín đồ xê dịch không thể bỏ qua.
Châu Á - Nơi hội tụ kiến trúc công nghệ cao
Châu Á chứng kiến sự bùng nổ của các thư viện với quy mô và công nghệ vượt trội, thể hiện tầm nhìn về tương lai tri thức.
Thư viện Bắc Kinh, Trung Quốc (Snøhetta)
Thư viện thành phố Bắc Kinh là một công trình tráng lệ, được thiết kế bởi Snøhetta. Trái tim của thư viện là khu vực “Valley” cao gần 16 mét, nơi các bậc thang và chỗ ngồi xếp tầng hình thành những ngọn đồi sách điêu khắc. Các cột mảnh dẻ bên trong công trình được mô phỏng theo lá cây bạch quả (Ginkgo) - loài cây có niên đại 290 triệu năm tuổi, tạo ra một mái che mô phỏng tán cây khổng lồ, lọc ánh sáng tự nhiên.
“Thung lũng tri thức” với những “đồi sách” và cột trụ hình lá bạch quả khổng lồ, tạo nên không gian đọc sách choáng ngợp và độc đáo (Ảnh: Yumeng Zhu)
Công trình còn tích hợp hệ thống lưu trữ sách tự động (ASRS) lớn nhất thế giới (Ảnh: Yumeng Zhu)
Thư viện Cloud Cave (Cloudscape of Haikou), Trung Quốc (MAD Architects)
Mang biệt danh “Wormhole”, công trình ven biển tại Hải Khẩu này được hoàn thành năm 2021. MAD Architects đã tạo ra một kết cấu bê tông trắng lượn sóng liền mạch, nơi sàn nhà, tường và trần nhà hòa vào nhau thành một bề mặt uyển chuyển. Đặc trưng của kiến trúc là những vết cắt cong lớn, tạo ra các “cửa sổ mới” để du khách chiêm ngưỡng đại dương, bầu trời và cảnh quan xung quanh.
Công trình bê tông trắng lượn sóng, nơi sàn, tường, trần hòa làm một, mở ra không gian ven biển độc đáo như một hang động nghệ thuật (Ảnh: CreatAR Images)
Công trình còn đóng vai trò là trạm dừng chân với quán cà phê, phòng tắm và chỗ để xe đạp (Ảnh: CreatAR Images)
>>> Xem ngay: 10 công trình kiến trúc di sản hồi sinh ngoạn mục: Đối thoại giữa hiện tại và ký ức nghìn năm lịch sử
Thư viện Đông Thượng Hải (Shanghai Library East), Trung Quốc (SHL)
Thư viện mới này nằm ngay cạnh Công viên Thế kỷ (Century Park). Thiết kế của studio Đan Mạch Schmidt Hammer Lassen (SHL) lấy cảm hứng từ những viên đá Thái Hồ cổ đại. Tòa nhà chính trông như một vật thể nguyên khối nổi lơ lửng trên tán cây, với mặt tiền bằng kính xếp thành dải ngang có góc nghiêng để giảm độ chói của mặt trời và vẫn đảm bảo tầm nhìn toàn cảnh. Hơn 80% không gian tòa nhà được dành cho các hoạt động cộng đồng, triển lãm và biểu diễn.
Mặt ngoài được phủ bằng các tấm ốp in hình vân cẩm thạch (Ảnh: RawVision)
Tòa nhà có sức chứa lên tới 4.8 triệu cuốn sách, cùng các khu vui chơi, phòng đọc ngoài trời và tầm nhìn toàn cảnh thành phố (Ảnh: RawVision)
Thư viện Đại học Nghệ thuật Tama, Nhật Bản (Toyo Ito)
Là một trong những kiệt tác của kiến trúc sư đoạt giải Pritzker Toyo Ito, hoàn thành năm 2007. Thư viện nổi bật với hệ thống lưới vòm bê tông cong không đều đặn, được thiết kế để tạo ra cảm giác như đang ở trong một hang động địa chất. Cấu trúc vòm không chỉ mang lại sự nhẹ nhàng, nhịp nhàng mà còn cung cấp sự ổn định và chống chịu địa chấn hiệu quả cho công trình.
Thư viện với thiết kế gồm những mái vòm bê tông như đang lơ lửng giữa khuôn viên trường đại học (Ảnh: Rasmus Hjortshøj – COAST)
Bản thân tòa nhà đã là một tác phẩm nghệ thuật kiến trúc, kết hợp hài hòa giữa sức mạnh của kết cấu và vẻ đẹp của sự tinh tế (Ảnh: Rasmus Hjortshøj – COAST)
>>> Xem ngay: Trường Đại học Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh ghi dấu ấn tại Tamayouz Awards for Excellence 2024
Châu Âu - Biểu tượng văn hóa của thế kỷ 21
Các thư viện châu Âu không chỉ lưu trữ sách mà còn là trung tâm dịch vụ công cộng, thể hiện rõ tính cộng đồng và sự hòa nhập.
Thư viện Oodi, Phần Lan (ALA Architects)
Thư viện Oodi ở Helsinki được xem là mô hình lý tưởng về không gian công cộng của thế kỷ 21. Không chỉ có sách, không gian đa chức năng này còn bao gồm rạp chiếu phim, xưởng làm việc với máy in 3D, và studio âm nhạc. Công trình là sự mở rộng trong nhà của không gian công cộng, nơi mọi người đều được chào đón, thể hiện giá trị cốt lõi là sự bình đẳng.
Giám đốc thư viện, khẳng định: “Oodi chào đón tất cả mọi người, và sự bình đẳng là giá trị cốt lõi nhất.” (Ảnh: Tuomas Uusheimo)
Không gian đa chức năng này tích hợp rạp chiếu phim, xưởng sáng tạo với máy in 3D, phòng chơi game và không gian đọc sách truyền thống (Ảnh: Tuomas Uusheimo)
Thư viện L'Animu Porto Vecchio, Pháp (Dominique Coulon & Associés)
Thiết kế của thư viện này tập trung vào việc bảo tồn cảnh quan tự nhiên của khu vực Corsica, bao gồm những cây ô liu và các khối đá lớn. Kiến trúc sư đã vẽ lại vị trí từng cây và từng tảng đá để định hình hình dáng tòa nhà. Công trình như đang nổi lơ lửng trên cảnh quan, với không gian nội thất linh hoạt và ánh sáng tự nhiên dồi dào.
Thiết kế bao gồm một khu vườn, sân thượng có mái che và quầy bar phục vụ vào mùa hè, biến nơi đây thành một không gian cộng đồng sống động, nơi kiến trúc và thiên nhiên giao thoa (Ảnh: Eugeni Pons – Dominique Coulon & Associés)
Không gian hiện đại và hài hoà với cảnh quan thiên nhiên (Ảnh: Eugeni Pons – Dominique Coulon & Associés)
Thư viện Oscar Niemeyer, Pháp
Tọa lạc tại Le Havre, công trình hình “núi lửa” này là một thiết kế của Oscar Niemeyer từ cuối thập niên 1970. Niemeyer đã đồng ý cải tạo nó thành thư viện công cộng vào năm 2006. Những đường cong gợi cảm của màu trắng tinh khiết do Niemeyer thiết kế tương phản với cấu trúc bê tông xám của các tòa nhà hiện đại xung quanh, tạo nên một sự đối thoại kiến trúc thú vị.
Một trong hai công trình có hình núi lửa do Oscar Niemeyer thiết kế tại Le Havre (Ảnh: Atelier Cambium)
Không gian được tân trang bằng ánh sáng tự nhiên (Ảnh: Atelier Cambium)
Thư viện Birmingham, Anh (Mecanoo)
Công trình này được Mecanoo thiết kế như một “Cung điện của Nhân dân”. Đặc trưng của nó là những đường tròn đan xen, tạo thành mặt tiền tinh xảo, lấy cảm hứng từ nghề kim hoàn truyền thống của thành phố. Bên trong, một loạt các phòng tròn (rotunda) được kết nối, cung cấp ánh sáng và thông gió tự nhiên, dẫn lối đến Phòng Tưởng niệm Shakespeare thời Victoria trên tầng mái.
Tổ hợp thư viện hiện đại và nhà hát (Ảnh: Christian Richters)
Thiết kế là lời tri ân đến di sản trang sức và ngành công nghiệp thép địa phương, với kết cấu trung tâm dựa trên tám khối vòm tròn (Ảnh: Christian Richters)
Châu Mỹ và Châu Đại Dương - Sáng tạo từ vật liệu bản địa
Từ Úc đến Ecuador, các kiến trúc sư đã tìm cách kết nối thư viện với bối cảnh địa phương, sử dụng vật liệu truyền thống và cảm hứng từ thiên nhiên.
Thư viện Craigieburn, Úc (FJCstudio)
Thư viện Craigieburn đặt ra một tiêu chuẩn mới về thiết kế bền vững khi sử dụng tường đất nện (rammed earth) được lấy tại địa phương làm vật liệu xây dựng chính. Vật liệu này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn cung cấp đặc tính nhiệt tự nhiên. Hệ thống mái thép và gỗ nhẹ giúp công trình có vẻ ngoài thon gọn, thân thiện và trở thành trung tâm cộng đồng.
Hệ thống mái thép và gỗ nhẹ được thiết kế như một chuỗi các gian nhà đan xen (Ảnh: Trevor Mein)
Khuôn viên bao gồm một phòng trưng bày nghệ thuật và quán cà phê (Ảnh: Trevor Mein)
Thư viện Thành phố Parramatta, Úc (Manuelle Gautrand Architecture)
Với thiết kế mang tính biểu tượng, mái của thư viện nổi bật với những tấm ốp hình tam giác có màu đỏ và cam rực rỡ, lấy cảm hứng từ hệ thực vật bản địa của Parramatta. Thiết kế mái được điêu khắc để theo dõi đường đi của mặt trời, tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên và giảm thiểu ánh nắng trực tiếp, đồng thời tích hợp các giải pháp bền vững như thu năng lượng mặt trời.
Mái nhà rực rỡ lấy cảm hứng từ hệ thực vật địa phương. Cấu trúc độc đáo này được định hình để tối ưu hóa ánh sáng mặt trời, mang lại sự tương tác hài hòa với cảnh quan đô thị (Ảnh: Sara Vita)
Ngoài là nơi đọc sách, thư viện còn tích hợp một trung tâm dành cho trẻ em, một nhà hát (Ảnh: Sara Vita)
Thư viện công Drummondville, Canada (Chevalier Morales & DMA Architectes)
Công trình này được thiết kế để tôn vinh di sản công nghiệp thép và thủy điện của Drummondville, với việc sử dụng thép màu xanh trong lớp vỏ ngoài. Bên trong, cầu thang turbine xoắn ốc tại trung tâm không gian đôi tạo ra nhiều góc nhìn đa chiều, trở thành điểm nhấn trưng bày các bộ sưu tập.
Thư viện Drummondville gắn liền với lịch sử địa phương và sứ mệnh phát triển thể thao mùa đông của thành phố (Ảnh: Chevalier Morales Architects)
Tôn vinh di sản thép và thủy điện, công trình của Chevalier Morales mang những đường nét kiến trúc lấy cảm hứng từ chính sân trượt băng lân cận, tạo nên sự kết nối độc đáo (Ảnh: Chevalier Morales Architects)
Thư viện Yuyarina Pacha, Ecuador (Al Borde)
Thư viện trẻ em này là một ví dụ về việc áp dụng thực hành xây dựng tổ tiên vào kiến trúc hiện đại. Cấu trúc chính được làm từ Chonta - một loại cọ Amazon nổi tiếng về độ bền. Mái tranh dốc được thiết kế phù hợp với khí hậu mưa của khu vực, đồng thời có giếng trời bằng kính ở đỉnh mái để tối ưu ánh sáng tự nhiên và đơn giản hóa việc bảo trì.
Công trình được thiết kế vào năm 2024 bởi công ty kiến trúc Al Borde có trụ sở tại Quito (Ảnh: JAG Studio)
Công trình sử dụng kết cấu từ gỗ Chonta Amazon bền chắc, kết hợp mái lợp lá dốc truyền thống và giếng trời bằng kính để tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên (Ảnh: JAG Studio)
Thư viện Sách và Bản thảo quý hiếm Beinecke, Mỹ (Skidmore, Owings & Merrill)
Là một biểu tượng của kiến trúc Hiện đại trên khuôn viên Đại học Yale, thư viện Beinecke nổi tiếng với tòa tháp sách 6 tầng bọc kính bên trong khối hộp bằng đá. Thay vì cửa sổ kính, công trình sử dụng các tấm đá cẩm thạch Vermont dày 1.25 inch, khuếch tán ánh sáng tự nhiên vào bên trong thành màu vàng ấm áp, bảo vệ các bản thảo quý hiếm khỏi ánh sáng trực tiếp có hại.
Nổi tiếng với tòa tháp sách sáu tầng bọc kính khổng lồ ngay tại trung tâm (Ảnh: Ezra Stoller)
Nơi trưng bày và lưu giữ khoảng 180.000 cuốn sách quý hiếm của Đại học Yale (Ảnh: Iwan Baan)
Châu Phi - Kiến trúc bền vững và cộng đồng
Tại Châu Phi, các thư viện hiện đại tập trung vào tính bền vững, sử dụng vật liệu địa phương và đóng vai trò là trung tâm phát triển cộng đồng.
Thư viện Muyinga, Burundi (BC Architects and Studies)
Được xây dựng như một phần của trường học giáo dục hòa nhập, thư viện sử dụng gạch đất nén (CEB) và ngói đất nung sản xuất tại địa phương. Cấu trúc cột lặp lại cách nhau 1.3m giúp chịu lực tốt cho mái ngói nặng. Thiết kế tận dụng các hành lang hiên truyền thống của Burundi để che chắn mưa và nắng gắt, đồng thời tối ưu hóa thông gió chéo liên tục để làm mát không gian.
Thư viện Muyinga là một phần của ngôi trường giáo dục hòa nhập dành cho trẻ em khiếm thính (Ảnh: BC Materials & studies)
Điểm nhấn là chiếc võng xơ sisal khổng lồ được dệt từ thực vật địa phương (Ảnh: BC Materials & studies)
Thư viện Mariam, Tanzania (Parallel Studio)
Tọa lạc tại Zanzibar, thư viện này được xây dựng từ gạch lỗ (clay bricks) và mái tôn sợi lượn sóng. Thiết kế thông minh này cho phép ánh sáng ban ngày được khuếch tán vào bên trong, giảm nhu cầu chiếu sáng nhân tạo, đồng thời vật liệu gạch lỗ giúp hỗ trợ làm mát tự nhiên hiệu quả, phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm.
Công trình được xây từ gạch lỗ, có thiết kế thông minh nhằm giữ mát và tạo bóng râm tự nhiên (Ảnh: Nassor Othman)
Thư viện là một phần trong dự án Parallel Gives của Parallel Studio, một sáng kiến tình nguyện hướng đến cộng đồng (Ảnh: Nassor Othman)
Xu hướng kiến trúc thư viện hiện đại 2025
Rõ ràng, những công trình kiến trúc chúng ta vừa khám phá ở trên đã chứng minh rằng thư viện hiện đại đã vượt xa chức năng lưu trữ sách truyền thống. Vai trò của chúng đã thay đổi mạnh mẽ, trở thành những trung tâm văn hóa và công nghệ tiên phong.
Xu hướng kiến trúc và vận hành nổi bật nhất hiện nay thể hiện qua:
- Đa chức năng và Cộng đồng: Thư viện là nơi tổ chức sự kiện, có xưởng sáng tạo, phòng chơi game (như Thư viện Oodi ở Phần Lan). Chúng không chỉ là kho sách mà còn là trung tâm văn hóa thực thụ, kết nối mọi người.
- Bền vững và Bản địa: Các công trình ưu tiên sử dụng vật liệu tự nhiên, dễ kiếm tại địa phương (như tường đất nện ở Craigieburn, Úc hay gạch lỗ ở Mariam, Tanzania). Đồng thời, chúng áp dụng các giải pháp làm mát tự nhiên thụ động để giảm thiểu tác động môi trường.
- Tối ưu hóa Công nghệ: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào hệ thống lưu trữ sách tự động và quản lý giúp tối ưu hóa trải nghiệm người dùng và hiệu suất vận hành (điển hình như Thư viện Bắc Kinh).
>>> Xem ngay: Toàn cảnh 8 sự kiện thiết kế kiến trúc tháng 9/2025: Xu hướng mới, tư duy mới
Lời khuyên trải nghiệm du lịch thư viện dành cho bạn
Nếu bạn là một tín đồ của cả sách và kiến trúc, hãy lên kế hoạch ghé thăm những “ngôi đền tri thức” này. Mỗi chuyến đi không chỉ là để chiêm ngưỡng kiến trúc, mà còn để hiểu về văn hóa và tầm nhìn phát triển của từng quốc gia.
Mẹo check-in: Hãy kiểm tra giờ mở cửa và quy định trước khi ghé thăm nhé!
Giải đáp nhanh về các công trình kiến trúc thư viện trên thế giới
Q1: Tôi có thể chụp ảnh (check-in) tự do tại 15 thư viện này không, hay có khu vực nào cấm chụp ảnh?
Quy tắc chụp ảnh khác nhau tùy thư viện, nhưng có một số nguyên tắc chung:
- Khu vực công cộng (sảnh chính, cầu thang, mặt tiền): Thường được phép chụp ảnh tự do (ví dụ: Oodi hay Cloud Cave).
- Khu vực đọc sách yên tĩnh: Thường được yêu cầu tắt flash và chụp không gây tiếng động (hoặc đôi khi bị cấm hoàn toàn để đảm bảo sự yên tĩnh).
- Khu vực sách quý hiếm: Như tại Beinecke (Mỹ), khu vực này thường có quy định nghiêm ngặt về ánh sáng và đôi khi cấm chụp ảnh hoặc chỉ cho phép chụp từ xa.
- Mẹo thực tế: Hãy luôn kiểm tra biển báo hoặc hỏi nhân viên thư viện trước khi chụp để thể hiện sự tôn trọng.
Q2: Các thư viện này có yêu cầu vé vào cửa hay có giờ giấc đặc biệt nào mà du khách nên biết không?
- Thư viện công cộng (Public Libraries): Hầu hết các thư viện công cộng (như Oodi, Birmingham, Đông Thượng Hải) đều miễn phí vé vào cửa vì chúng được tài trợ công.
- Thư viện đại học (Academic Libraries): Thư viện của các trường đại học (như Tama, Beinecke) có thể giới hạn quyền vào đối với người không phải sinh viên/giảng viên. Bạn nên kiểm tra giờ mở cửa và quy định dành cho khách tham quan.
- Lưu ý giờ giấc: Giờ mở cửa của thư viện thường khác nhau giữa ngày thường và cuối tuần (thường đóng cửa sớm hơn vào cuối tuần). Luôn kiểm tra giờ giấc trên website chính thức trước khi đến.
Q3: Có bất kỳ quy tắc văn hóa (Culture Etiquette) nào tôi nên ghi nhớ khi tham quan các thư viện quốc tế không?
- Im lặng (Silent Rule): Luôn giữ giọng nói nhỏ nhẹ, đặc biệt là trong khu vực đọc sách. Đây là luật bất thành văn ở mọi thư viện.
- Đồ ăn và Thức uống: Hầu hết các thư viện chỉ cho phép mang nước lọc đóng chai vào khu vực đọc. Khu vực cà phê (như tại Cloud Cave) hoặc nhà hàng (nếu có) là nơi bạn có thể ăn uống.
- Không gian cá nhân: Tôn trọng không gian làm việc của người khác, không nhìn chằm chằm hoặc chụp ảnh cận cảnh người đang đọc sách hoặc làm việc.
Không gian lưu trữ sách đầy ấn tượng tại Trung Quốc (Ảnh minh hoạ)
Bạn đã sẵn sàng cho chuyến đi khám phá tri thức và kiến trúc chưa? Hãy chia sẻ thư viện yêu thích của bạn với cộng đồng Happynest dưới phần bình luận nhé!
Theo: ELLE Decoration
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
