Móng gạch trong xây dựng: Cấu tạo, tiêu chuẩn kỹ thuật và lưu ý quan trọng khi thi công

Móng gạch là một trong những loại móng truyền thống được ứng dụng phổ biến trong xây dựng nhà dân tại Việt Nam, đặc biệt ở khu vực nông thôn hoặc vùng đồng bằng có nền đất ổn định. Nhờ chi phí rẻ, vật liệu dễ kiếm và dễ thi công thủ công, móng gạch vẫn là lựa chọn phù hợp cho nhiều công trình nhỏ như nhà cấp 4, công trình phụ hay sân vườn.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cấu tạo móng gạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, và những trường hợp nên – không nên sử dụng, tránh những sai lầm phổ biến dẫn đến lún nứt hoặc sụp móng.

1. Móng gạch là gì?

Móng gạch là loại móng sử dụng gạch đặc nung làm vật liệu chính, được xây thành nhiều lớp (bậc) có kích thước thu hẹp dần từ đáy lên đỉnh.

Khác với móng bê tông cốt thép, móng gạch không có cốt thép chịu lực, mà dựa hoàn toàn vào độ liên kết của gạch và vữa xây.

Loại móng này thường được áp dụng cho:

• Nhà cấp 4, nhà 1–2 tầng có tải trọng nhỏ.
• Các công trình phụ như nhà bếp, nhà vệ sinh, chuồng trại, sân phơi.
• Khu vực có nền đất tự nhiên, ổn định, không bị bồi lấp hoặc sình lầy.

Móng gạch là loại móng xây bằng gạch đặc nung nhiều lớp, không có cốt thép, thường dùng cho nhà cấp 4, công trình nhỏ hoặc khu vực có nền đất ổn định.

Ưu điểm lớn nhất của móng gạch là chi phí thấp, vật liệu dễ kiếm và thi công đơn giản, phù hợp với điều kiện nhân công ở nông thôn. Tuy nhiên, độ bền và khả năng chịu tải của móng gạch kém hơn các loại móng bê tông, vì vậy cần tính toán kỹ trước khi sử dụng.

>>> Xem thêm: Xây nhà 1 tầng nên làm móng gì bền chắc và tiết kiệm? 

2. Cấu tạo móng gạch và các tiêu chuẩn kỹ thuật

Để móng gạch đảm bảo độ bền và khả năng chịu lực, khi thiết kế và thi công cần tuân theo một số tiêu chuẩn cơ bản như sau:

Cấu tạo tiêu chuẩn của móng gạch

Bộ phận	Yêu cầu kỹ thuật
Chiều rộng đỉnh móng	Rộng hơn kết cấu bên trên một cấp. Ví dụ: tường 220 mm thì đỉnh móng phải ≥ 335 mm.
Chiều rộng đáy móng	Lớn hơn 500 mm để đảm bảo truyền tải trọng đều xuống nền đất.
Chiều cao mỗi bậc móng	Bằng 2–3 hàng gạch (tương đương 70–140 mm). Có thể lấy đồng nhất 140 mm cho mỗi bậc.
Chiều rộng mỗi bậc	Trung bình bằng 1/4 chiều dài viên gạch.
Loại gạch	Gạch đặc, đất sét nung, mac ≥ 75. Không dùng gạch lỗ rỗng, gạch siêu nhẹ hay gạch không nung.
Loại vữa	Vữa xi măng – cát hoặc vữa tam hợp (xi măng + vôi + cát), mác ≥ 50.

 

Cấu tạo cơ bản của móng gạch tham khảo.

Nguyên tắc quan trọng khi xây móng gạch

1. Xây gạch so le mạch, đảm bảo mạch vữa đầy đủ và đều nhau.
2. Không xây móng khi nền đất chưa được nén chặt.
3. Không dùng gạch bị nứt, vỡ hoặc ngấm nước.
4. Bảo dưỡng móng sau khi xây ít nhất 3 ngày trước khi lên tường.

3. Trường hợp nên sử dụng móng gạch

Móng gạch là lựa chọn hợp lý trong những tình huống sau:

• Nền đất tốt, ổn định, không bị sình lầy hoặc bồi đắp nhân tạo.
• Công trình nhỏ, tải trọng nhẹ, như:

• Nhà cấp 4, nhà 1 tầng hoặc 2 tầng đơn giản.
• Các công trình phụ trợ: nhà vệ sinh, bếp, chuồng trại, tường rào.

• Địa điểm thi công ở nông thôn, dễ tìm gạch nung, nhân công thủ công sẵn có.
• Chi phí hạn chế, cần giải pháp móng tiết kiệm vật liệu và nhân công.

Trong điều kiện này, móng gạch không chỉ đảm bảo độ bền tương đối mà còn giúp rút ngắn thời gian thi công đáng kể.

Móng gạch phù hợp cho công trình nhỏ, nền đất ổn định và chi phí hạn chế, giúp tiết kiệm vật liệu, nhân công và rút ngắn thời gian thi công

>>> Xem thêm: Phân tích ưu - nhược điểm của 8 loại gạch xây nhà tốt nhất hiện nay 

4. Khi nào không nên dùng móng gạch?

Mặc dù rẻ và tiện lợi, nhưng móng gạch có nhiều giới hạn kỹ thuật, không phù hợp cho mọi công trình. Dưới đây là những trường hợp tuyệt đối không nên sử dụng móng gạch:

1. Nền đất yếu hoặc đã từng san lấp: Đất yếu dễ biến dạng khi chịu tải, khiến móng lún, nứt hoặc sụp.
2. Công trình có tải trọng lớn: Móng gạch chỉ chịu được tải tối đa khoảng 15 tấn/m². Nếu xây nhà cao tầng hoặc công trình bê tông nặng, cần chuyển sang móng bê tông cốt thép.
3. Chiều rộng móng lớn hơn 1,5 m: Khi B > 1,5 m, sử dụng móng gạch gây lãng phí vật liệu và giảm hiệu quả chịu lực.
4. Khu vực mưa nhiều, đất ẩm hoặc có mạch nước ngầm: Dễ khiến gạch hút ẩm, suy yếu liên kết vữa, gây sụt lún sau thời gian ngắn.

Không nên dùng móng gạch cho nền đất yếu, công trình tải trọng lớn, móng rộng trên 1,5 m hoặc khu vực ẩm thấp có mạch nước ngầm vì dễ gây lún, nứt và mất ổn định.

Nếu vẫn thi công trong những điều kiện này, công trình có thể gặp các rủi ro nghiêm trọng như nứt tường, sụt móng hoặc đổ sập cục bộ.

>>> Xem thêm: Tư vấn: Các loại móng nhà cơ bản và cách chọn móng xây nhà 

5. So sánh móng gạch với móng bê tông cốt thép

Tiêu chí	Móng gạch	Móng bê tông cốt thép
Vật liệu chính	Gạch đặc + vữa xi măng	Bê tông + thép chịu lực
Chi phí	Thấp (rẻ hơn 30–40%)	Cao hơn, cần nhiều vật liệu và nhân công
Khả năng chịu tải	Tối đa ~15 tấn/m²	> 50 tấn/m², phù hợp nhà cao tầng
Độ bền	10–15 năm	30–50 năm hoặc lâu hơn
Thi công	Dễ, thủ công	Cần máy móc và thợ chuyên môn
Phù hợp với công trình	Nhà cấp 4, công trình phụ	Nhà nhiều tầng, công trình kiên cố
Rủi ro	Dễ nứt, lún nếu nền yếu	Độ ổn định cao

Từ bảng so sánh trên, có thể thấy rằng:

• Móng gạch phù hợp khi công trình nhỏ, nền đất chắc, mục tiêu tiết kiệm chi phí.
• Với công trình lớn hoặc xây dựng ở đô thị, móng bê tông cốt thép vẫn là lựa chọn an toàn và bền vững hơn.

Móng gạch chỉ nên dùng cho công trình nhỏ, nền đất ổn định; còn với công trình lớn hoặc ở đô thị, nên chọn móng bê tông cốt thép để đảm bảo độ bền và an toàn lâu dài.

6. Lưu ý quan trọng khi thi công móng gạch

• Luôn khảo sát địa chất trước khi thi công: Nếu đất yếu, cần gia cố bằng cọc tre, cọc bê tông hoặc lớp bê tông lót.
• Sử dụng vật liệu đạt chuẩn: Gạch đặc mác ≥ 75, vữa mác ≥ 50, cát sạch, không lẫn tạp chất.
• Bảo dưỡng kỹ sau khi xây: Giữ ẩm bề mặt móng trong 3–5 ngày đầu để đảm bảo kết dính tốt.
• Không lên tường ngay sau khi xây móng: Cần chờ đủ thời gian ninh kết để móng đạt độ cứng tối ưu.
• Kiểm tra độ phẳng và cao độ bằng nivo hoặc ống nước trước khi chuyển giai đoạn.

Thi công móng gạch cần khảo sát địa chất kỹ, dùng vật liệu đạt chuẩn, bảo dưỡng ẩm sau xây, chờ ninh kết trước khi lên tường và kiểm tra cao độ cẩn thận để đảm bảo độ bền móng.

7. FAQ – Câu hỏi thường gặp về móng gạch

1. Nhà 2 tầng có dùng móng gạch được không?

Có thể, nếu nền đất tốt, công trình nhỏ và tải trọng nhẹ. Tuy nhiên, nên hạn chế chiều cao tổng thể và chọn tường gạch đặc để đảm bảo ổn định.

2. Móng gạch có bền không?

Tuổi thọ trung bình từ 10–15 năm, nếu thi công đúng kỹ thuật và nền đất ổn định. Trong điều kiện ẩm thấp, tuổi thọ có thể giảm còn 7–10 năm.

3. Có thể kết hợp móng gạch với dầm bê tông không?

Hoàn toàn có thể. Đây là giải pháp trung gian giúp tăng khả năng chịu tải, đặc biệt cho nhà 2 tầng.

4. Làm thế nào để biết nền đất có phù hợp dùng móng gạch?

Đào hố sâu 1,5–2 m, nếu lớp đất dưới khô, rắn chắc, không có bùn hoặc nước ngầm – đó là nền đất tốt, có thể thi công móng gạch.

Giải đáp một số câu hỏi thường gặp về móng gạch.

>>> Xem thêm: Kết cấu móng nhà 2 tầng, 3 tầng là gì? Lựa chọn móng nhà phù hợp khi xây nhà 

Móng gạch là giải pháp tiết kiệm – dễ thi công – phù hợp thực tế xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt ở vùng nông thôn hoặc khu vực đất nền tốt. Tuy nhiên, không nên chủ quan khi lựa chọn: cần hiểu rõ cấu tạo, khảo sát địa chất kỹ càng và thi công đúng tiêu chuẩn.

    >>> Xem thêm nhiều bài viết chuyên sâu về kinh nghiệm xây nhà khác tại chuyên mục Kho kiến thức nhé.

Tổng hợp

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.