Phân biệt say nóng, say nắng và đột quỵ do nắng nóng: Dấu hiệu nhận biết và cách xử trí

Nắng nóng gay gắt mùa hè không chỉ gây mệt mỏi, khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến các tình trạng cấp cứu nguy hiểm như say nóng, say nắng và đột quỵ do nhiệt. Việc phân biệt chính xác và xử trí kịp thời là yếu tố sống còn để bảo vệ sức khỏe, đặc biệt trong những ngày nhiệt độ ngoài trời có thể vượt ngưỡng 50°C do hiệu ứng bê tông hóa.

Nắng nóng kỷ lục và gánh nặng mưu sinh của người lao động

Đầu tháng 8, miền Bắc bước vào đợt nắng nóng kỷ lục với nền nhiệt phổ biến 37-38°C, có nơi chạm ngưỡng 39°C. Riêng tại Hà Nội, nhiệt độ cảm nhận ngoài trời có thể lên đến 44-45°C, thậm chí vượt 50°C do hiệu ứng đô thị hóa.

Giữa cái nắng bỏng rát, nhiều người lao động vẫn phải miệt mài mưu sinh. Chị Nguyễn Thị Hoa (45 tuổi, thợ xây) chia sẻ rằng công việc của chị bắt đầu từ 7h sáng và kéo dài đến 7h tối, nhưng gần đây phải điều chỉnh để tránh thời điểm nắng gắt nhất. Dù mặc đồ bảo hộ kín mít, chị vẫn cảm giác như bị “vắt kiệt sức”, mồ hôi ướt sũng áo, tim đập nhanh và đôi lúc hoa mắt chóng mặt.

Tương tự, chị Phạm Thị Thùy (39 tuổi, thu nhặt phế liệu) phải bắt đầu công việc từ 5h sáng, len lỏi khắp các con đường. Có ngày chị thay đến 3 bộ quần áo vì mồ hôi và bụi bẩn. Chiếc phích nước đá và chiếc quạt nhỏ là “vũ khí” duy nhất giúp chị chống chọi với cái nóng.

>>> Xem thêm: Bác sĩ gợi ý 5 thức uống giúp thanh nhiệt, cân bằng điện giải trong ngày hè oi bức 

Câu chuyện của chị Hoa và chị Thùy cho thấy: nắng nóng không chỉ là thử thách thể chất mà còn là gánh nặng tinh thần đối với những người lao động ngoài trời.

Vì sao cần phân biệt say nóng, say nắng và đột quỵ do nhiệt?

Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng - thành viên Hội Y học dưới nước và oxy cao áp, cả 3 tình trạng này đều là cấp cứu y khoa nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không nhận diện và xử trí đúng cách. Điểm khác biệt nằm ở cơ chế bệnh sinh, triệu chứng và phương pháp sơ cứu.

Phân biệt say nóng, say nắng và đột quỵ do nắng nóng

Ba tình trạng này thường bị nhầm lẫn vì đều liên quan đến tác động của nhiệt độ cao, nhưng cơ chế, biểu hiện và mức độ nguy hiểm lại khác nhau.

Say nóng - Mất nước, kiệt sức dưới thời tiết oi bức

Say nóng thường gặp ở những người làm việc hoặc vận động lâu trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao. Cơ thể mất nhiều nước và muối khiến người bệnh mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, da ẩm, nhợt nhạt, thân nhiệt từ 38-40°C.

Cách xử trí:

• Đưa người bệnh vào chỗ râm mát.
• Nới lỏng quần áo, làm mát bằng khăn ướt hoặc quạt.
• Cho uống nước mát hoặc dung dịch điện giải nếu còn tỉnh táo.
• Nghỉ ngơi và theo dõi trong 30-60 phút. Nếu không cải thiện, đưa ngay đến bệnh viện.

Say nóng do mất nước và muối khi ở lâu trong môi trường oi bức, cần làm mát, bù nước và theo dõi để tránh biến chứng nguy hiểm.

Say nắng - Sốc nhiệt nguy hiểm tính mạng

Say nắng (heatstroke) là tình trạng nguy kịch khi thân nhiệt tăng quá 40°C và hệ thần kinh trung ương bị ảnh hưởng.

Triệu chứng gồm: da đỏ nóng, không đổ mồ hôi (hoặc ra rất ít), lú lẫn, co giật, hôn mê. Nếu không cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong rất cao.

Cách xử trí:

• Gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Làm mát nhanh: chườm đá ở cổ, nách, bẹn; phun sương nước mát; hoặc ngâm nước lạnh nếu an toàn.
• Theo dõi đến khi thân nhiệt giảm còn khoảng 38°C.
• Nếu ngừng thở hoặc ngừng tim, tiến hành hồi sức tim phổi (CPR).

Say nắng là sốc nhiệt nguy hiểm tính mạng, cần cấp cứu và làm mát nhanh để giảm thân nhiệt, tránh tổn thương não và tử vong.

Đột quỵ do nắng nóng - Kẻ giết người thầm lặng

Đột quỵ do nhiệt là biến chứng nguy hiểm nhất, xảy ra khi nắng nóng làm thay đổi huyết áp, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc gây xuất huyết não.

Dấu hiệu nhận biết theo quy tắc F.A.S.T:

• Face: Liệt mặt, méo miệng.
• Arm: Yếu, tê một bên tay hoặc chân.
• Speech: Nói khó, nói ngọng.
• Time: Cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Cách xử trí:

• Đặt bệnh nhân nằm đầu cao 30° nếu tỉnh.
• Nghiêng sang một bên nếu có nôn.
• Không cho ăn uống hay dùng thuốc khi chưa có chỉ định y tế.
• Chuyển nhanh đến bệnh viện có đơn vị can thiệp đột quỵ.

Cách phòng ngừa say nóng, say nắng và đột quỵ mùa hè

• Uống đủ 1,5-2 lít nước mỗi ngày, bổ sung điện giải khi lao động ngoài trời.
• Mặc quần áo nhẹ, thoáng khí, đội mũ rộng vành, dùng kính râm.
• Hạn chế ra ngoài từ 10h đến 16h.
• Ăn nhiều rau quả giàu kali, magie để giảm chuột rút.
• Người cao tuổi, trẻ nhỏ, bệnh nhân tim mạch nên tránh tiếp xúc nắng gay gắt.

>>> Xem thêm: Tắm mùa hè: Cẩn thận 5 thói quen phổ biến gây sốc nhiệt, đột quỵ 

FAQs - Câu hỏi thường gặp về say nóng, say nắng và đột quỵ do nhiệt

1. Làm sao phân biệt nhanh say nóng và say nắng?

Say nóng người vẫn ra mồ hôi, còn say nắng thường không đổ mồ hôi và thân nhiệt rất cao.

2. Đột quỵ do nắng nóng có khác với đột quỵ thông thường không?

Cơ chế khác nhau, nhưng triệu chứng tương tự. Đột quỵ do nắng nóng thường xuất hiện sau khi tiếp xúc nhiệt độ cao quá lâu.

3. Có nên tắm nước lạnh ngay khi bị say nắng không?

Có thể tắm nước lạnh hoặc ngâm nước đá nếu là say nắng nặng và cần hạ nhiệt nhanh, nhưng phải đảm bảo an toàn và theo dõi sát.

4. Người bệnh tiểu đường có nguy cơ cao hơn không?

Có, vì cơ thể dễ mất nước và hệ tim mạch dễ bị ảnh hưởng khi nhiệt độ tăng cao.

Nắng nóng cực đoan làm tăng nguy cơ say nóng, say nắng, đột quỵ - nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu nếu chúng ta nhận diện sớm - xử trí đúng - phòng ngừa chủ động. Với mỗi người lao động ngoài trời, một chai nước điện giải, một khoảng bóng râm, vài phút nghỉ giữa ca có thể là “tấm khiên” bảo vệ sức khỏe - thậm chí cứu mạng trong ngày nắng đổ lửa.

Lưu ý: Bài viết nhằm mục đích cung cấp thông tin sức khỏe cộng đồng, không thay thế chẩn đoán/ điều trị y khoa. Khi có dấu hiệu bất thường, hãy liên hệ cơ sở y tế hoặc gọi cấp cứu để được hỗ trợ kịp thời.

Nguồn: Dân trí

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.