6 lượt xemTừng là trụ cột của thời kỳ sản xuất công nghiệp, nhiều nhà máy và kho xưởng đang được “thổi hồn” qua những dự án cải tạo sáng tạo, biến thành văn phòng, trung tâm văn hóa hay không gian làm việc cộng đồng. Những công trình này không chỉ bảo tồn giá trị lịch sử mà còn tái thiết diện mạo đô thị, tạo điểm gặp gỡ giữa quá khứ công nghiệp và tương lai bền vững.
Kiến trúc công nghiệp - Di sản bị lãng quên và cơ hội tái sinh
Sự phát triển của công nghệ và thay đổi mô hình sản xuất khiến nhiều công trình công nghiệp rơi vào tình trạng bỏ hoang. Tuy nhiên, khi được nhìn nhận như một di sản kiến trúc và văn hóa, những nhà máy, kho bãi này lại trở thành “kho báu” để hồi sinh và tích hợp công năng mới.
Các dự án tái thiết không chỉ bảo tồn giá trị thẩm mỹ và lịch sử, mà còn mang lại lợi ích về môi trường, xã hội và kinh tế. Đây là cách để các thành phố vừa gìn giữ ký ức, vừa đáp ứng nhu cầu hiện đại. Việc cải tạo kiến trúc công nghiệp mang ý nghĩa kép: bảo tồn di sản và thúc đẩy phát triển đô thị bền vững.
Những công trình công nghiệp thường nổi bật bởi chất liệu thô mộc như gạch trần, bê tông, thép và kết cấu khẩu độ lớn - vốn được thiết kế để phục vụ sản xuất. Đây là lợi thế giúp chúng dễ dàng thích nghi với chức năng mới như văn phòng, studio sáng tạo, hay không gian làm việc cộng tác (coworking).
Các kiến trúc sư tận dụng sự linh hoạt này để đưa vào ánh sáng tự nhiên, mảng xanh và công nghệ hiện đại, biến không gian sản xuất khép kín thành nơi làm việc mở, kết nối và truyền cảm hứng.
>>> Xem thêm: 10 công trình kiến trúc nổi bật của GS. KTS Marco Casamonti
10 dự án tiêu biểu tái sinh kiến trúc công nghiệp thành văn phòng
Domino Sugar Refinery | PAU - Brooklyn, Mỹ (2023)
Từng là biểu tượng công nghiệp do Henry Havemeyer xây dựng, Domino Sugar Refinery (Brooklyn, Mỹ) nay được “hồi sinh” thành một trung tâm năng động bên bờ sông công nghiệp mới. Dự án tái sử dụng thích ứng kết nối quá khứ sản xuất với hệ sinh thái làm việc - văn hóa đương đại, góp phần định hình lại đường chân trời Brooklyn và tái thiết cấu trúc bờ sông. Với chiến lược bảo tồn vỏ công nghiệp và bổ sung lớp công năng mới, công trình cho thấy sức sống lâu dài của di sản kiến trúc công nghiệp trong lòng đô thị.
Domino Sugar Refinery chứng minh sức mạnh của cải tạo công trình công nghiệp: bảo tồn ký ức, kích hoạt phát triển bền vững cho đô thị sông nước Brooklyn.
Forkstone Renovation | LoCa Studio - Barcelona, Tây Ban Nha (2023)
Tại Espai Serrahima - trung tâm sáng tạo gần Montjuïc và Plaza España, dự án Forkstone Renovation chuyển đổi kho cũ và bãi đậu xe thành văn phòng hiện đại. Cốt lõi cải tạo là phát huy ưu thế kết cấu khẩu độ lớn của kiến trúc công nghiệp, đưa ánh sáng tự nhiên và tổ chức lưu thông linh hoạt vào không gian làm việc cộng tác. Đây là ví dụ điển hình về tái thiết đô thị: thay vì phá bỏ, dự án nâng cấp hạ tầng sẵn có, bảo toàn bản sắc nơi chốn và phục vụ nhu cầu đương đại.
Forkstone Renovation biến tồn kho công nghiệp thành tài nguyên văn phòng sáng tạo, thúc đẩy kinh tế bản địa trong khu sáng tạo Barcelona.
Transformation of an Industrial Building into an Office Building | Ida - Barcelona, Tây Ban Nha (2023)
Giữa đà tái thiết mạnh mẽ của Poblenou, dự án của Ida chuyển đổi nhà xưởng cũ thành văn phòng đương đại. Hướng tiếp cận tập trung vào linh hoạt công năng, tối ưu mặt bằng mở để dễ thích nghi với phong cách làm việc mới (hybrid, coworking). Dự án đồng thời nhấn mạnh giá trị di sản công nghiệp giữ lại tinh thần vật liệu và kết cấu tạo nên một mô hình adaptive reuse giúp khu công nghiệp cũ hòa nhập nhịp sống số của Barcelona.
Dự án của Ida là ví dụ “đúng bài” cho Poblenou: tái sinh nhà xưởng theo chuẩn văn phòng linh hoạt, kết nối di sản và công nghệ.
LOOM Ferretería Pere IV Industrial Building Renovation | Daniel Mòdol - Barcelona, Tây Ban Nha (2022)
Nằm trong khu đô thị sáng tạo 22@, LOOM Ferretería Pere IV của Daniel Mòdol là lời tuyên ngôn cho mô hình thành phố mới, nơi đổi mới - sáng tạo - thiết kế dẫn dắt phát triển bền vững. Bằng cách cải tạo công trình công nghiệp thay vì xây mới, dự án giảm phát thải vật liệu, đồng thời tạo ra không gian làm việc chất lượng cao với cấu trúc khẩu độ lớn, dễ tái cấu hình. Đây là “cục nam châm” thu hút cộng đồng khởi nghiệp, củng cố bản sắc 22@ như “phòng thí nghiệm đô thị” của Barcelona.
LOOM Ferretería Pere IV khẳng định 22@: bảo tồn công nghiệp + sáng tạo công nghệ = công thức đô thị bền vững.
Lao Ding Feng Beijing | Neri&Hu Design and Research Office - Bắc Kinh, Trung Quốc (2022)
Lao Ding Feng Beijing của Neri&Hu cải tạo xưởng dệt cũ thành văn phòng và cửa hàng trưng bày cho thương hiệu bánh kẹo truyền thống. Dự án đặt trọng tâm đối thoại giữa di sản lịch sử và tinh thần đương đại: giữ lại hơi thở công nghiệp, bổ sung chi tiết tinh tế để kiến tạo trải nghiệm thương hiệu nhất quán. Mô hình này vừa tôn vinh ký ức sản xuất, vừa gia tăng giá trị kinh tế - văn hóa cho doanh nghiệp trong bối cảnh đô thị Bắc Kinh nhiều biến chuyển.
Neri&Hu cho thấy adaptive reuse không chỉ là kiến trúc, mà là chiến lược thương hiệu: kể chuyện di sản để khơi dậy sức hút mới.
Vilalta Studio Rehabilitation - Barcelona, Tây Ban Nha (2022)
Dưới sự dẫn dắt của Xavier Vilalta, Vilalta Architects phục hồi toàn diện một tòa nhà công nghiệp tại Barcelona, chuyển đổi thành không gian làm việc tự vận hành và bền vững. Chiến lược nhấn vào tiết kiệm năng lượng, tận dụng kết cấu hiện hữu, và tối ưu vận hành - minh chứng cho lợi ích kinh tế vòng khi tái sử dụng công trình. Từ nhà xưởng khép kín thành văn phòng mở, dự án nâng cao chất lượng môi trường làm việc và giảm chi phí vòng đời công trình.
Vilalta Studio Rehabilitation nêu bài học: giảm xây mới - tăng cải tạo để đạt hiệu quả môi trường, kinh tế và trải nghiệm người dùng.
Ombú Office Building | Foster + Partners - Madrid, Tây Ban Nha (2022)
Ombú do Foster + Partners cải tạo thành văn phòng làm việc cho ACCIONA, trở thành hình mẫu tái sử dụng kiến trúc bền vững tại Madrid. Bằng việc giữ cấu trúc công nghiệp lịch sử và bổ sung giải pháp không gian - kỹ thuật hiệu quả, dự án hồi sinh khu vực lân cận, tạo đòn bẩy cho tái thiết đô thị và hình thành chuẩn mực mới về văn phòng xanh trong môi trường hậu công nghiệp.
Ombú cho thấy tái sử dụng thích ứng có thể tạo “chuỗi tác động tích cực”: gìn giữ lịch sử, kích hoạt kinh tế, nâng chuẩn bền vững.
Cidade BI4ALL Offices | Pedra Líquida - Lisbon, Bồ Đào Nha (2021)
Tọa lạc tại Marvila/Braço de Prata - khu vực Lisbon đang biến đổi xã hội - đô thị, Cidade BI4ALL là điển hình cải tạo khu công nghiệp thành môi trường làm việc cân bằng cá nhân - cộng đồng. Dự án đưa ra giải pháp hồi phục hạ tầng thay vì phá bỏ, tạo không gian chung khuyến khích giao tiếp, đồng thời vẫn đảm bảo riêng tư cho làm việc tập trung. Đây là một mô hình văn phòng nhân văn, đặt con người và mối quan hệ lên trung tâm.
>>> Xem thêm: Những công trình kiến trúc đỉnh cao được đánh giá là “kỳ quan thế giới”
BI4ALL chứng minh: giữ lại cấu trúc công nghiệp và “bơm” vào đó trải nghiệm làm việc mới chính là chìa khóa tái sinh khu vực cũ.
Base4Work Bratislava | Studio Perspektiv - Bratislava, Slovakia (2021)
Trong bối cảnh Bratislava còn ít di sản công nghiệp có thể thích ứng, Base4Work (nội thất bởi Studio Perspektiv) chuyển tòa nhà chức năng của Nhà máy sưởi Jurkovič thành trung tâm coworking hiện đại sau ba năm cải tạo. Ưu điểm công trình là khẩu độ lớn - trần cao phù hợp mô hình làm việc linh hoạt, sự hiện diện của vật liệu công nghiệp giúp không gian mang bản sắc mạnh nhưng vẫn tiện nghi.
Base4Work khẳng định giá trị coworking trong khung công nghiệp: linh hoạt công năng, đậm bản sắc, hiệu quả cho hệ sinh thái startup.
O78! Warehouse Renovation | Tangram Arquitectura + Diseño - Zaragoza, Tây Ban Nha (2020)
Trước nhu cầu mở rộng của thương hiệu 78 Seventy Eight, O78! Warehouse Renovation lựa chọn cải tạo nhà công nghiệp cũ để kiến tạo văn phòng mới phản ánh tinh thần thương hiệu. Giải pháp “giữ khung - làm mới lớp trong” giúp rút ngắn thời gian thi công, giảm chi phí và phát thải, đồng thời tạo không gian làm việc đồng nhất trải nghiệm cho đội ngũ. Đây là hướng đi thực dụng mà giàu chiến lược cho doanh nghiệp đang tăng trưởng.
O78! cho thấy cải tạo kho xưởng là “đòn bẩy thương hiệu”: nhanh, tiết kiệm, và tạo không gian làm việc nhận diện cao.
77 Washington Workspace | Worrell Yeung Architecture - Brooklyn, Hoa Kỳ (2020)
77 Washington Workspace là dự án cải tạo một nhà máy gạch thô từ thập niên 1920 cùng bốn công trình lân cận để tạo nên tổ hợp làm việc đa chức năng. Các kiến trúc sư đã giữ lại nét nguyên bản của gạch công nghiệp, đồng thời bổ sung các giải pháp thiết kế hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất đô thị. Không gian bên trong được bố trí linh hoạt, đáp ứng nhu cầu làm việc của nhiều nhóm người dùng khác nhau, từ văn phòng sáng tạo đến khu hội họp cộng đồng.
Dự án vừa bảo tồn di sản, vừa mở ra hướng khai thác tối ưu cho quỹ đất đô thị hạn chế.
Xpace Digital Park | JL-Office + Studio QI - Hàng Châu, Trung Quốc (2020)
Xpace Digital Park là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của tái sử dụng thích ứng khi biến một tổ hợp nhà máy bỏ hoang ở khu Tiêu Sơn thành campus khởi nghiệp năng động. Dự án nâng cấp các khối nhà hiện có với kiến trúc ánh sáng ấn tượng, mang đến một diện mạo hiện đại và bản sắc mới cho khu vực. Không chỉ là nơi làm việc cho các công ty công nghệ, Xpace Digital Park còn trở thành điểm đến thu hút của đô thị, kết nối cộng đồng sáng tạo với các hoạt động kinh tế - văn hóa.
Công trình là ví dụ tiêu biểu cho việc tái sinh không gian công nghiệp thành trung tâm đổi mới sáng tạo.
Chuyển đổi công năng hỗn hợp trong kiến trúc tái sử dụng
Tái sử dụng thích ứng (adaptive reuse) không chỉ là “thay áo” cho công trình, mà là một quy trình chiến lược gồm phân tích công năng hiện hữu, quy mô, hình thái, bối cảnh và tài nguyên xung quanh. Nhiều khu công nghiệp, nhà máy hay tổ hợp kiến trúc cũ với quy mô lớn cho phép tích hợp nhiều chức năng song song, tạo nên sự cộng sinh giữa các nhóm người dùng và khuyến khích tương tác giữa các hoạt động vốn tách biệt.
Battersea Power Station | WilkinsonEyre - London, Vương quốc Anh (2022)
Dự án Battersea Power Station giữ nguyên tinh thần kiệt tác của Sir Giles Gilbert Scott thông qua việc phục dựng các ống khói và sảnh tuabin - biểu tượng thị giác gắn liền với lịch sử công nghiệp London. Phần cải tạo bổ sung các chức năng mới như mua sắm, giải trí, văn phòng và nhà ở, biến nơi từng là nhà máy điện thành tổ hợp đa năng sôi động, đồng thời duy trì giá trị biểu tượng của công trình.
Battersea Power Station cho thấy sức mạnh của việc kết hợp di sản và chức năng đương đại để tạo ra không gian cộng hưởng nhiều mặt.
António Granjo Mixed Use Complex | Fragmentos - Porto, Bồ Đào Nha (2021)
Tổ hợp António Granjo gồm ba khối kiến trúc tách biệt đã được hồi sinh nhờ chiến lược chuyển đổi công năng hỗn hợp. Từ một khu vực cũ kỹ, dự án biến nơi đây thành không gian làm việc, thương mại và sinh hoạt cộng đồng, giúp tăng mật độ hoạt động và đóng góp vào quá trình tái thiết đô thị tại Porto.
Dự án minh chứng rằng tái sử dụng thích ứng có thể tạo động lực mạnh mẽ cho các khu vực đang chuyển mình.
La Loza Building Renovation | Alonso + Sosa arquitectos - Tây Ban Nha (2020)
Sau 30 năm bị bỏ hoang, tòa nhà công nghiệp xây từ 1961 với kết cấu bê tông và khung cửa gỗ đặc trưng đã được cải tạo thành không gian mới đa chức năng. Việc giữ lại phần lớn kết cấu nguyên bản vừa bảo tồn giá trị kiến trúc, vừa tối ưu chi phí và thời gian thi công.
La Loza cho thấy cách một nhà kho cũ có thể trở thành không gian hiện đại mà vẫn giữ trọn bản sắc.
Aigua de Vilajuïga Complex | TwoBo Arquitectura + Luis Twose Arquitecto - Vilajuïga, Tây Ban Nha (2020)
Tổ hợp Aigües de Vilajuïga gắn liền với nguồn nước ngầm carbonat đã tồn tại từ năm 1904. Công trình cải tạo không chỉ làm mới các hạng mục kiến trúc mà còn tôn vinh câu chuyện về nguồn nước, biến nơi đây thành điểm đến kết hợp giữa sản xuất, trưng bày và trải nghiệm du lịch.
Aigua de Vilajuïga chứng minh rằng tái sử dụng thích ứng có thể mở rộng giá trị di sản tự nhiên kết hợp công nghiệp.
Từ công năng công nghiệp đến công năng văn hóa
Bên cạnh việc chuyển đổi thành không gian ở hoặc thương mại, chuyển đổi công năng sang lĩnh vực văn hóa đang trở thành xu hướng nổi bật. Hướng đi này đòi hỏi tích hợp tài nguyên hiện có, điều kiện tự nhiên và nhu cầu cộng đồng để tạo ra không gian phục vụ nghệ thuật, giáo dục, giải trí và tương tác xã hội.
The Beams Cultural Center | Broadwick Live - London, Vương quốc Anh (2022)
Từ nhà kho thuộc nhà máy Tate & Lyle, The Beams đã biến thành trung tâm văn hóa rộng 5.000m² với cả không gian trong nhà và ngoài trời. Nơi đây trở thành địa điểm tổ chức triển lãm, trình diễn nghệ thuật, sự kiện sáng tạo, góp phần làm mới đời sống văn hóa phía Đông London.
The Beams là minh chứng cho việc biến không gian công nghiệp thành “phòng thí nghiệm” văn hóa đa dạng.
Pugong Mountain Geology Museum | HUST - Tín Dương, Trung Quốc (2021)
Bảo tàng địa chất Pugong Mountain tích hợp các lò nung vôi cũ vào thiết kế mới, vừa bảo tồn di sản công nghiệp, vừa truyền tải thông điệp phát triển bền vững. Các lò nung trở thành cổng chào biểu tượng của công viên địa chất, gắn kết quá khứ sản xuất với hiện tại giáo dục.
Dự án này cho thấy tiềm năng giáo dục - du lịch từ di sản công nghiệp nếu được quy hoạch hợp lý.
Reform of an Industrial Building for Cultural Facilities "La Nau" | Meritxell Inaraja - Tây Ban Nha (2020)
Từ một nhà kho công nghiệp, “La Nau” trở thành trung tâm văn hóa trẻ tại Barberà del Vallès. Không gian được thiết kế để hỗ trợ nghệ thuật biểu diễn, triển lãm, đào tạo và giải trí, khuyến khích sáng tạo và kết nối cộng đồng.
La Nau khẳng định vai trò của tái sử dụng thích ứng trong việc mở rộng hạ tầng văn hóa địa phương.
Argo Contemporary Art Museum & Cultural Centre | ASA North - Tehran, Iran (2020)
Nhà máy bia Argo từ thập niên 1920 được ASA North cải tạo thành bảo tàng nghệ thuật đương đại kiêm trung tâm văn hóa đa năng. Công trình bao gồm 6 phòng trưng bày, thư viện, khu lưu trú nghệ sĩ, cửa hàng nghệ thuật, không gian tổ chức sự kiện, và quầy bar phục vụ bia Argo tái chế.
Argo là ví dụ hoàn hảo cho mô hình chuyển đổi công nghiệp sang văn hóa quy mô lớn, vừa bảo tồn vừa phát triển kinh tế sáng tạo.
>>> Xem thêm: Top 9 công trình kiến trúc cổ Việt Nam đẹp nhất không nên bỏ lỡ
Từ những nhà máy điện, kho hàng, nhà máy bia, xưởng sản xuất tưởng chừng đã hết vòng đời, các dự án tái sử dụng thích ứng đã chứng minh rằng một công trình có thể sống thêm hàng chục, thậm chí hàng trăm năm nữa nếu được cải tạo thông minh. Không chỉ đơn thuần là “làm mới” một công trình, tái sử dụng thích ứng là chiến lược phát triển bền vững giúp giảm thiểu rác thải xây dựng, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ ký ức đô thị. Đây là hướng đi mà các kiến trúc sư, nhà đầu tư và chính quyền đô thị trên toàn thế giới - trong đó có Việt Nam - cần nghiêm túc cân nhắc.
Nguồn: Kiến Việt
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
