6.401 lượt xemKỳ Thượng là một xã vùng cao nhỏ nằm cách trung tâm thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh khoảng 60km về phía đông bắc. Với diện tích gần 100km2, xã chỉ có hơn 500 người sinh sống, chủ yếu là người dân tộc Dao. Đây là một xã rất khó khăn về kinh tế, giao thông đi lại, thiếu thốn các tiện ích xã hội khác. Nhưng bù lại, Kỳ Thượng là nơi có khu bảo tồn thiên nhiên Đông Sơn rộng lớn với nhiều loài động thực vật đa dạng và phong phú, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, khí hậu mát mẻ quanh năm. Đây thực sự là nơi có tiềm năng lớn về du lịch cộng đồng và bảo tồn thiên nhiên. Nhưng hiện nay, người dân nơi đây chủ yếu sống bằng nghề nông tự cung tự cấp kết hợp với lâm nghiệp như trồng keo và các loại lâm sản khác.
Trong chuyến thăm, gặp gỡ và giao lưu với người dân Kỳ Thượng, chúng tôi rất ấn tượng với con người và cảnh vật nơi đây, đặc biệt là các bạn trẻ nơi đây. Họ có niềm tin vào bản thân và quyết tâm xây dựng, làm giàu cho quê hương, giúp đồng bào thoát nghèo. Chúng tôi đã trao đổi và đề xuất ý tưởng xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, giới thiệu văn hóa bản địa đến du khách đến đây tham quan, trải nghiệm. Nhiệm vụ đầu tiên là xây dựng nhà cộng đồng, bằng sự đóng góp của mọi người. Đây sẽ trở thành điểm dừng chân, đón khách, giới thiệu về văn hóa, ẩm thực, thói quen sinh hoạt, nếp sống của người dân nơi đây. Từ đó, khái niệm Nhà cộng đồng Kỳ Thượng ra đời, giống như một ngôi đình làng, là nơi tụ họp của người dân trong làng, cũng như du khách khi đến đây.
Chúng tôi muốn tạo ra một công trình mới, đơn giản nhưng vẫn quen thuộc với người dân địa phương, đặc biệt là phương pháp thi công và lắp dựng. Như vậy, mọi người có thể chung tay xây dựng ngôi nhà này. Đầu tiên là lựa chọn vật liệu xây dựng phù hợp với điều kiện thực tế vì công trường xây dựng xa xôi, đường đi lại khó khăn, kinh phí xây dựng eo hẹp. Do đó, chúng tôi đã tận dụng các vật liệu có sẵn tại địa phương như gỗ tự nhiên, đá suối, kết cấu mái nhẹ để tạo nên công trình này. Ngôi nhà có kết cấu giống như nhà sàn của đồng bào dân tộc thiểu số vùng núi phía Bắc. Ngôi nhà có 2 tầng, tầng 1 là không gian mở để sinh hoạt chung như họp thôn, tiếp khách, trưng bày hình ảnh, sản phẩm địa phương. Tầng 2 là không gian khép kín, có tường và cửa sổ bằng gỗ, có thể dùng để ngủ hoặc sinh hoạt.
Mặt bằng hình elip tạo cảm giác cân bằng và mời gọi, tượng trưng cho nơi sinh hoạt cộng đồng, nơi mọi người xung quanh có thể tụ họp. Đồng thời, từ đây có thể nhìn bao quát ra khu vực xung quanh. Kết cấu mái đơn giản, dốc về 2 bên, đặt trên khối trụ hình elip, tạo thành hình dạng cánh diều hay chiếc lá giữa lưng chừng núi. Mái nhà kéo dài xung quanh, che chắn cho kết cấu gỗ bên dưới khỏi mưa nắng, giúp ngôi nhà có khả năng chống chịu thời tiết tốt hơn về lâu dài. Kết cấu chính của ngôi nhà được làm bằng gỗ có sẵn của người dân địa phương. Kết nối gỗ bằng mộng và vít, gỗ được sấy khô, xử lý theo phương pháp truyền thống, sau đó được gia công tại chỗ và được người dân địa phương trực tiếp dựng lên. Hệ thống cột tầng 1 được tạo thành từ 32 thân gỗ tự nhiên có đường kính 25-30cm, cây được bóc vỏ, giữ nguyên hình dạng tự nhiên, không qua xử lý, tạo thành những cột có hình dáng độc đáo như cây trong rừng.
Toàn bộ công trình được xây dựng theo phương pháp truyền thống, sử dụng vật liệu có sẵn, quen thuộc với người dân địa phương. Nền móng được xây dựng bằng đá cuội, dầm làm bằng gỗ, vách ngăn phòng cũng làm bằng gỗ, mái sử dụng tấm lợp sinh thái, có ưu điểm là nhẹ, dễ vận chuyển, lắp đặt. Công trình nằm trên địa hình đồi dốc, sân cộng đồng phía trước hướng ra suối, phía sau là rừng keo, kết hợp với các loại cây bản địa tạo nên tổng thể hài hòa, cân đối giữa con người và thiên nhiên. Từ khi hoàn thành, công trình đã trở thành điểm đến, nơi tổ chức các hoạt động địa phương có ý nghĩa. Đồng thời, đây cũng là điểm tham quan du lịch, mang lại thêm thu nhập và việc làm cho người dân nơi đây. Chúng tôi hy vọng rằng kiến trúc với các giải pháp cụ thể, công năng phù hợp sẽ đóng góp nhiều giá trị thiết thực cho người dân địa phương đang thiếu thốn về đời sống vật chất và tinh thần.
Địa điểm: Kỳ Thượng, Quảng Ninh
Diện tích: 460m2
Ảnh: Đức Nguyễn
