Hội chứng Peter Pan: Khi người lớn từ chối trưởng thành và hệ lụy trong các mối quan hệ

Hội chứng Peter Pan là một thuật ngữ tâm lý không chính thức, dùng để chỉ những người tuy trưởng thành về thể chất nhưng lại ngại đối mặt với các trách nhiệm của người lớn. Họ sống theo bản năng, từ chối sự ràng buộc, và gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ lãng mạn hay nghề nghiệp. Đây là một vấn đề đang ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt ở những người trẻ bị kéo dài trạng thái "tuổi mới lớn" mà không bước qua ngưỡng cửa trưởng thành thực sự.

Khái niệm hội chứng Peter Pan là gì?

Thuật ngữ "hội chứng Peter Pan" được đặt ra bởi tiến sĩ Dan Kiley trong cuốn sách The Peter Pan Syndrome: Men Who Have Never Grown Up (1983). Ông dùng hình ảnh Peter Pan – cậu bé trong câu chuyện cổ tích nổi tiếng luôn muốn sống mãi trong thế giới tuổi thơ – để mô tả những người lớn từ chối trưởng thành, né tránh trách nhiệm và sống lệ thuộc vào người khác.

Theo Kiley, hội chứng này không được công nhận chính thức trong các tài liệu y khoa như DSM-5, nhưng lại phản ánh một trạng thái tâm lý phổ biến ở cả nam và nữ. Những người mắc hội chứng Peter Pan thường gặp rắc rối trong việc duy trì công việc, tránh né cam kết trong các mối quan hệ, và có xu hướng hành xử bốc đồng, thiếu kiểm soát cảm xúc.

Hội chứng Peter Pan là biểu hiện của sự trì hoãn trưởng thành về mặt tâm lý, khiến người mắc gặp khó khăn trong vai trò của người lớn.

Những dấu hiệu điển hình của hội chứng Peter Pan

Dù không có tiêu chí chẩn đoán chính thức, hội chứng Peter Pan thường được nhận diện qua một số hành vi và đặc điểm tâm lý dễ thấy như:

• Né tránh trách nhiệm, không muốn cam kết lâu dài trong công việc hay tình cảm
• Thường xuyên trì hoãn, không đúng hẹn
• Thể hiện cảm xúc thái quá hoặc không phù hợp, như nổi giận vô cớ
• Ích kỷ, chỉ quan tâm đến cảm xúc và nhu cầu của bản thân
• Sợ bị cô lập, luôn tìm kiếm sự dựa dẫm
• Không chịu được phê bình, hay đổ lỗi cho người khác
• Dễ thay đổi người yêu, kết thúc quan hệ khi bắt đầu đòi hỏi sự nghiêm túc

Một số người mắc hội chứng này còn có xu hướng sống phụ thuộc vào cha mẹ, bạn đời hoặc bạn bè, không muốn tự lập về tài chính và tinh thần. Trong các mối quan hệ, họ thường đòi hỏi nhiều nhưng lại ít cho đi, khiến sự gắn kết trở nên mất cân bằng.

Người mắc hội chứng Peter Pan thường gặp vấn đề trong việc duy trì quan hệ ổn định và sống tự lập.

Phân tích bảy biểu hiện đặc trưng của hội chứng Peter Pan

Dựa trên nghiên cứu của mình, tiến sĩ Dan Kiley chỉ ra bảy dấu hiệu nổi bật sau:

1. Tê liệt cảm xúc: Không thể diễn đạt cảm xúc rõ ràng, hay thể hiện không đúng lúc.
2. Lười biếng và chậm chạp: Không hào hứng với công việc, hay đến trễ, trì hoãn.
3. Khó hòa nhập xã hội: Gặp trở ngại trong việc kết bạn, thường xuyên cảm thấy lo âu.
4. Trốn tránh trách nhiệm: Thường đổ lỗi cho người khác, không chịu nhận sai.
5. Rối loạn quan hệ với mẹ: Có thể quá phụ thuộc hoặc bị kìm nén cảm xúc với người mẹ.
6. Xung đột với nam giới: Thiếu gắn bó với cha, khó chấp nhận những người đàn ông có quyền lực.
7. Vấn đề tình dục và bạn đời: Có xu hướng mong muốn người bạn đời phục tùng hoặc lệ thuộc.

Những biểu hiện của hội chứng Peter Pan ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng phát triển nhân cách và xây dựng các mối quan hệ bền vững.

Nguyên nhân nào dẫn đến hội chứng Peter Pan?

Theo các chuyên gia tâm lý, hội chứng Peter Pan thường bắt nguồn từ thời thơ ấu. Những người được cha mẹ quá bảo bọc, không phải tự giải quyết vấn đề hoặc không được phép phạm sai lầm sẽ khó phát triển các kỹ năng sống độc lập. Khi trưởng thành, họ thiếu kinh nghiệm đối mặt với khó khăn, từ đó sinh ra nỗi sợ trách nhiệm và xu hướng muốn "ẩn náu" trong sự dễ chịu của quá khứ.

Tiến sĩ Kiley cũng cho rằng những biểu hiện của hội chứng thường bắt đầu xuất hiện từ khoảng 11-12 tuổi và dần bộc lộ rõ hơn trong tuổi thiếu niên. Khi bước vào tuổi trưởng thành, họ càng dễ gặp khủng hoảng vì không thể đáp ứng được các kỳ vọng xã hội.

Môi trường gia đình quá bao bọc hoặc thiếu định hướng có thể là gốc rễ hình thành hội chứng Peter Pan.

Tác động đến các mối quan hệ cá nhân

Một trong những hệ lụy rõ ràng nhất của hội chứng Peter Pan là trong quan hệ tình cảm. Người mắc hội chứng này thường không thể duy trì mối quan hệ bền lâu do sợ ràng buộc và né tránh cam kết. Họ có thể đòi hỏi sự chăm sóc như trẻ con, nhưng lại không sẵn sàng chia sẻ gánh nặng tinh thần hoặc vật chất.

Không những thế, họ có thể đặt toàn bộ trách nhiệm lên bạn đời – người mà Kiley ví như "Wendy", luôn nhẫn nhịn, chăm lo và gồng gánh. Chính sự mất cân bằng này là nguyên nhân khiến các mối quan hệ trở nên căng thẳng, thậm chí tan vỡ.

Hội chứng Peter Pan khiến người mắc khó xây dựng một mối quan hệ trưởng thành và bình đẳng.

Có phải ai cũng sẽ trải qua hội chứng Peter Pan?

Thực tế, nhiều người trẻ ngày nay từng có lúc cảm thấy lạc lối, lười biếng, ngại cam kết hay nhớ nhung tuổi thơ. Những cảm giác này là hoàn toàn bình thường, không đồng nghĩa với việc mắc hội chứng Peter Pan. Trưởng thành là một quá trình dài, cần thời gian thích nghi và học hỏi.

Tuy nhiên, nếu một người trưởng thành vẫn liên tục né tránh trách nhiệm, không thể duy trì công việc hay các mối quan hệ, từ chối mọi vai trò xã hội trong khi không có bất kỳ nguyên nhân tâm lý sâu xa nào khác, thì rất có thể họ đang mang những đặc điểm của hội chứng này.

Không phải ai từng chán nản với trách nhiệm cũng là "Peter Pan", nhưng nếu kéo dài, đó có thể là dấu hiệu cần lưu ý.

Khi nào cần tìm đến chuyên gia?

Nếu bạn hoặc người thân nhận thấy mình gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc chịu trách nhiệm, duy trì quan hệ xã hội hoặc đối mặt với thực tế trưởng thành, việc tìm đến chuyên gia tâm lý là cần thiết. Liệu pháp trò chuyện, huấn luyện kỹ năng sống, hoặc liệu pháp nhóm có thể giúp người mắc nhận thức rõ bản thân và từng bước thoát khỏi vòng luẩn quẩn của hội chứng Peter Pan.

Can thiệp tâm lý kịp thời có thể giúp người mắc hội chứng Peter Pan tìm lại sự cân bằng trong cuộc sống và các mối quan hệ.

Hội chứng Peter Pan không phải là một chẩn đoán y học chính thức, nhưng nó phản ánh một hiện tượng tâm lý ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại – nơi nhiều người trẻ cảm thấy mệt mỏi, hoang mang khi bước vào tuổi trưởng thành. Hiểu được hội chứng này là bước đầu tiên giúp mỗi người nhận diện bản thân, điều chỉnh hành vi và xây dựng cuộc sống lành mạnh, trách nhiệm hơn.

Nguồn: ngoisao.vnexpress

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.