Chảo chống dính có thật sự an toàn không? Dùng bao lâu thì nên bỏ? Hướng dẫn chọn và dùng chảo chống dính cho gia đình

Chảo chống dính gần như là “vật bất ly thân” của bếp gia đình: rán trứng không dính, xào ít dầu mỡ, rửa cũng nhanh. Nhưng đi cùng sự tiện lợi là một loạt nỗi lo: Lớp chống dính có gây ung thư không? Hạt vi nhựa bong ra có hại không? Dùng bao lâu thì phải thay? Và chảo rẻ với chảo đắt khác nhau ở đâu?

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ và dùng chảo chống dính an toàn hơn.

1. Chảo chống dính là gì? Lớp phủ chống dính có đáng lo không?

1.1 Lớp phủ chống dính phổ biến nhất là gì?

Phần lớn chảo chống dính hiện nay được phủ một lớp vật liệu gọi là PTFE (polytetrafluoroethylene). Thương hiệu nổi tiếng nhất của PTFE là Teflon. Vì vậy nhiều người hay gọi luôn “chảo Teflon” để chỉ mọi loại chảo chống dính.

PTFE có đặc điểm là rất trơn, ít ma sát, không thấm nước, nên thức ăn ít bị bám vào bề mặt chảo. Nhờ vậy chiên trứng, áp chảo cá, rán đậu… đều dễ, và bạn cũng dùng ít dầu hơn.

Teflon/ PTFE đã được dùng từ những năm 1940, không chỉ trong chảo mà còn trong quần áo chống bẩn, linh kiện công nghiệp, thậm chí cả thiết bị y tế. Tức là đây không phải chất “lạ” hay mới.

Lớp phủ chống dính phổ biến nhất hiện nay là PTFE (Teflon) – bề mặt siêu trơn, chống bám dính tốt, giúp chiên rán dễ dàng và giảm lượng dầu khi nấu.

1.2 Nguy cơ ung thư có thật không?

Nỗi lo lớn nhất thường xoay quanh câu hỏi: “Chảo chống dính có gây ung thư không?”

Có hai ý cần tách riêng:

• PTFE (Teflon) – lớp chống dính phủ lên chảo.
• PFOA – một chất từng được dùng trong quá trình sản xuất PTFE trước đây.

PFOA (axit perfluorooctanoic) từng bị lo ngại là có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và môi trường. Một số nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc lâu dài với PFOA có thể liên quan đến các vấn đề như rối loạn mỡ máu, thay đổi men gan, tăng huyết áp thai kỳ, giảm hiệu quả vắc xin ở trẻ em… Nỗi lo ung thư từ chảo chống dính thực ra xuất phát nhiều từ PFOA, không phải từ PTFE.

Tuy nhiên: từ khoảng năm 2013 trở lại đây, các hãng lớn đã tuyên bố không còn dùng PFOA trong sản xuất lớp chống dính nữa. Nghĩa là chảo chống dính “đời mới”, chính hãng, thường không chứa PFOA.

Chảo chống dính có gây ung thư không? – Nỗi lo chủ yếu đến từ PFOA, nhưng các chảo đời mới hiện nay đã loại bỏ chất này nên an toàn khi sử dụng đúng cách.

Vậy với đa số sản phẩm đạt chuẩn hiện nay:

• PTFE (Teflon) tự nó không được chứng minh là gây ung thư khi sử dụng đúng cách trong nấu ăn thường ngày.
• Nguy cơ chính từng nằm ở PFOA trong quy trình sản xuất cũ. Nguy cơ này đã giảm đáng kể vì PFOA đã bị loại bỏ ở nhiều quốc gia.

1.3 Khói khi đun quá nóng có hại gì không?

Có. Đây là điểm người dùng cần chú ý.

Nếu bạn làm chảo quá nóng (đun khô chảo ở mức lửa rất lớn trong thời gian dài), lớp chống dính có thể bắt đầu phân hủy và sinh ra khói. Người hít phải khói này trong không gian kém thông gió có thể bị các triệu chứng giống cảm cúm nhẹ: nhức đầu, ớn lạnh, sốt nhẹ. Hiện tượng này đôi khi được gọi là “sốt khói polymer” hay “cúm Teflon”. Với người khỏe mạnh, triệu chứng thường hết sau 12–48 giờ. Nhưng với người có bệnh hô hấp hoặc tim mạch, việc hít khói nóng có thể nguy hiểm hơn.

Điểm mấu chốt:

• Đừng đốt chảo chống dính ở nhiệt độ quá cao.
• Đừng để chảo rỗng trên bếp lửa lớn.
• Nấu ở lửa vừa hoặc nhỏ là an toàn nhất cho cả chảo và sức khỏe.

>>> Xem thêm: Có nên mua chảo chống dính tổ ong không?

2. Vì sao chảo chống dính có thể trở nên “độc hại”?

Không phải cứ là chảo chống dính thì nguy hiểm. Vấn đề nằm ở cách chọn và cách dùng.

2.1 Chảo kém chất lượng

Nhu cầu dùng chảo chống dính rất lớn, nên thị trường cũng có nhiều loại giá rất rẻ, không rõ nguồn gốc. Những chảo này có thể:

• Dùng lớp phủ không đạt chuẩn an toàn.
• Dễ bong tróc chỉ sau vài lần dùng.
• Không ghi rõ thành phần, không chứng nhận an toàn.

Khi lớp phủ tróc ra, mảnh vụn có thể lẫn vào thức ăn. Đó chính là rủi ro. Vì vậy, với đồ tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm, tốt nhất bạn nên ưu tiên thương hiệu uy tín, có ghi rõ vật liệu, chống dính gì, chịu nhiệt bao nhiêu độ, có chứng nhận an toàn hay không.

Ví dụ một số dòng chảo cao cấp dùng lớp phủ chống dính của các hãng lớn như Whitford, Daikin… Những lớp phủ này thường được kiểm định về khả năng chịu nhiệt và độ bền, giảm nguy cơ bong tróc sớm.

Chảo chống dính kém chất lượng – nguy cơ bong tróc, lẫn mảnh phủ vào thức ăn; nên chọn sản phẩm chính hãng, có chứng nhận an toàn và lớp phủ uy tín như Whitford hoặc Daikin.

2.2 Chảo bị xước, bong lớp chống dính

Đây mới là câu chuyện đáng ngại trong thực tế.

Các nhà nghiên cứu tại Úc đã kiểm tra chảo chống dính mới và chảo đã dùng 2 năm. Họ phát hiện chỉ một vết xước nhỏ thôi cũng có thể giải phóng hàng ngàn hạt vi nhựa siêu nhỏ trong quá trình nấu. Nếu lớp chống dính bị bong mảng lớn, số hạt vi nhựa có thể lên tới hàng triệu hạt. Những hạt này có thể lẫn vào thức ăn.

Bạn không thể nhìn thấy các hạt này bằng mắt thường. Nhưng về lâu dài, việc ăn thực phẩm lẫn vi nhựa không phải điều ai mong muốn.

Nên:

• Nếu chảo đã xước rõ, bong lớp chống dính → thay chảo mới.
• Đừng cố “tiếc của”. Chi phí sức khỏe luôn đắt hơn cái chảo.

2.3 Dùng sai cách

Một số thói quen vô tình làm chảo hỏng nhanh hơn:

• Dùng thìa, đũa kim loại đảo đồ ăn. Mép kim loại cọ vào đáy chảo tạo vết xước li ti.
• Rửa chảo bằng búi cọ kim loại, miếng chà nhám mạnh. Lớp chống dính sẽ bị mài mòn từng chút một.
• Chồng nồi chảo lên nhau bừa bãi trong tủ bếp, để vật nặng cọ lên mặt chảo.
• Đun lửa to khi chảo đang trống, hoặc để dầu sôi bốc khói quá lâu.

Dùng sai cách làm chảo chống dính nhanh hỏng.

Những việc này đều rút ngắn tuổi thọ chảo, và khi lớp phủ hỏng thì mọi rủi ro (vi nhựa, khói, chất phân hủy ở nhiệt cao) sẽ tăng lên.

2.4 Dùng chảo quá lâu

Không có chảo chống dính nào “dùng cả đời”. Lớp phủ chống dính là lớp phủ mỏng. Theo thời gian, việc nấu nướng, rửa chén, va chạm sẽ làm nó mòn dần.

Gợi ý thực tế:

• Nếu chảo đã mất gần hết khả năng chống dính (rán trứng mà dính bẹp), hoặc thấy lấm tấm bong tróc, nên thay.
• Nhiều chuyên gia khuyên không nên dùng chảo chống dính quá 2–3 năm cho nhu cầu nấu hàng ngày, trừ khi chảo của bạn là dòng cao cấp, còn nguyên vẹn, không trầy xước.

3. Dùng chảo chống dính sao cho an toàn nhất?

3.1 Nấu ở nhiệt độ vừa, không đốt chảo khô

• Đừng để chảo rỗng trên bếp lửa lớn chờ nóng “cho lẹ”. Khi chảo quá nóng, lớp phủ có thể bắt đầu phân hủy và sinh khói.
• Với món chiên xào hằng ngày (trứng, cá, rau, đậu phụ...), mức lửa trung bình là đủ.
• Nếu muốn áp chảo thịt ở nhiệt cao, bạn có thể dùng chảo inox dày, gang hoặc gang tráng men thay cho chảo chống dính.

Nấu ở nhiệt vừa để tránh phân hủy lớp phủ, bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ chảo.

3.2 Không rửa chảo đang còn quá nóng

Bạn rán xong đem chảo còn bốc hơi nước đổ thẳng vào bồn, xả nước lạnh “cho nhanh nguội” – đây là thói quen rất nhiều người mắc phải.

Sốc nhiệt (từ rất nóng sang lạnh đột ngột) có thể làm chảo bị biến dạng hoặc làm lớp phủ nhanh xuống cấp.

Cách tốt hơn:

• Nhấc chảo khỏi bếp, để nguội bớt.
• Ngâm chảo trong nước ấm pha chút nước rửa chén khoảng vài chục phút.
• Dùng miếng mút mềm, khăn mềm hoặc bàn chải lông mềm để rửa sạch.

3.3 Không dùng búi cọ kim loại / dao nạo

Miếng chà kim loại hay búi sắt cọ nồi sẽ để lại vết xước nhỏ. Những vết xước này mắt thường không luôn nhìn thấy rõ, nhưng lớp chống dính đã bị tổn thương.

Thay vào đó, bạn dùng:

• Mút bọt biển mềm.
• Miếng rửa chén mềm không có sợi kim loại.
• Dụng cụ cọ rửa chuyên dùng cho chống dính.

Không dùng búi cọ kim loại với chảo chống dính – hãy chọn miếng rửa mềm để tránh trầy xước và bảo vệ lớp phủ bền lâu.

3.4 Không dùng thìa/đũa kim loại để đảo đồ ăn

Kim loại cà vào đáy và thành chảo → trầy. Dần dần lớp phủ bong ra.

Bạn nên dùng:

• Muỗng, đũa gỗ.
• Muỗng/sạn silicone chịu nhiệt.
• Sạn nhựa chịu nhiệt an toàn thực phẩm.

3.5 Không nấu quá chua trong thời gian dài

Món quá chua (giấm đậm, nước chanh đậm…) có thể ăn mòn dần bề mặt kim loại nếu lớp phủ đã mỏng hoặc trầy. Món xào chua ngọt bình thường không sao, nhưng nếu bạn định kho/hầm thật lâu với các nguyên liệu có tính axit mạnh, hãy chuyển sang nồi inox hoặc nồi thủy tinh chịu nhiệt.

Không nấu món quá chua lâu trong chảo chống dính – axit mạnh có thể ăn mòn lớp phủ, nên dùng nồi inox hoặc thủy tinh cho món kho hầm đậm vị.

3.6 Thay chảo khi đã bong tróc rõ ràng

Đây là nguyên tắc vàng. Dù là chảo rẻ hay chảo đắt tiền, nếu đã bong từng mảng chống dính, bạn nên dừng sử dụng cho nấu ăn.

Đừng giữ lại chảo hỏng để “rán tạm”, “xào tạm”. Khi lớp phủ đã tróc, nguy cơ lẫn mảnh vụn vào thức ăn và nguy cơ tạo khói không mong muốn sẽ cao hơn.

4. Các loại chảo chống dính phổ biến trên thị trường: từ rẻ đến đắt

Dưới đây là những dòng chảo chống dính thường gặp, khác nhau chủ yếu ở vật liệu thân chảo, lớp phủ chống dính và độ bền.

4.1 Chảo chống dính giá rẻ (phổ thông)

Đặc điểm:

• Thân chảo bằng nhôm mỏng, nhẹ.
• Lớp phủ chống dính cơ bản (thường là PTFE tiêu chuẩn).
• Giá rất dễ mua, phù hợp sinh viên, người ở trọ, gia đình cần thêm chảo “dự phòng”.

Ưu điểm:

• Rán trứng, chiên sơ, xào nhanh rất tiện.
• Nhẹ, dễ cầm tay, dễ thao tác.
• Giá mềm.

Chảo chống dính giá rẻ – thân nhôm mỏng, phủ PTFE cơ bản, nhẹ dễ dùng và phù hợp nhu cầu chiên xào đơn giản, tiết kiệm chi phí.

Nhược điểm:

• Lớp phủ mỏng, dễ trầy xước nếu dùng thìa kim loại hay rửa mạnh tay.
• Tuổi thọ ngắn hơn. Sau vài tháng đến hơn 1 năm dùng thường xuyên, chống dính sẽ giảm rõ.

Lời khuyên:

• Đây là loại chảo “được – mất rõ ràng”: rẻ, tiện, nhưng bạn phải chấp nhận thay sớm và dùng nhẹ tay.
• Tuyệt đối tránh hàng trôi nổi không rõ thương hiệu, vì không biết lớp phủ là gì.

4.2 Chảo chống dính tầm trung

Đặc điểm:

• Nhôm dày hơn, hoặc hợp kim nhôm đáy từ (dùng được bếp từ).
• Lớp phủ chống dính tốt hơn, có thể là phủ Whitford, Xylan… từ những hãng có tiếng.
• Tay cầm chắc chắn hơn, chống nóng tốt hơn.

Ưu điểm:

• Chịu nhiệt tốt hơn, khó bong tróc hơn nếu bạn giữ gìn.
• Có thể dùng bếp từ (tùy mẫu đáy từ).
• Nấu ngon, ít dầu, dễ vệ sinh, bền hơn loại rẻ.

Chảo chống dính tầm trung – nhôm dày hoặc hợp kim đáy từ, phủ Whitford/Xylan bền hơn, dùng được bếp từ và nấu ngon, dễ vệ sinh.

Nhược điểm:

• Giá cao hơn loại phổ thông.
• Vẫn cần giữ thói quen dùng lửa vừa, rửa nhẹ tay, không dùng đồ kim loại.
• Loại chảo này phù hợp với hầu hết gia đình: nấu ăn mỗi ngày, muốn đồ bền hơn chảo siêu rẻ, nhưng vẫn không quá đắt.

Ví dụ: Một số dòng chảo nhôm chống dính phủ lớp Whitford/Xylan, có đáy từ, chịu nhiệt cao (có sản phẩm công bố chịu được tới khoảng 300 – 380°C trong điều kiện kiểm soát). Những lớp phủ này thường được đánh giá an toàn cho nấu nướng gia đình và dễ vệ sinh.

4.3 Chảo chống dính cao cấp

Đặc điểm:

• Lòng chảo nhiều lớp, dày, truyền nhiệt đều.
• Lớp chống dính chất lượng cao, độ bám tốt, chống trầy tốt hơn, bền lâu hơn.
• Hoàn thiện đẹp, tay cầm chắc chắn, dáng chảo cứng cáp.
• Một số dòng có đáy từ chất lượng cao cho bếp từ, cảm giác cầm nặng tay, chắc tay.

Ưu điểm:

• Giữ nhiệt tốt, chiên áp chảo thực phẩm đẹp màu hơn.
• Chống dính bền hơn, ít bị bong tróc sớm nếu dùng đúng cách.
• Vệ sinh rất nhẹ nhàng.
• Nhìn sang, nâng chất lượng tổng thể căn bếp.

Chảo chống dính cao cấp – lòng chảo dày nhiều lớp, truyền nhiệt đều, lớp phủ siêu bền chống trầy, giữ nhiệt tốt và mang vẻ sang trọng cho căn bếp.

Nhược điểm:

• Giá cao hơn rõ rệt.
• Thường nặng hơn, cầm sẽ “đầm tay” hơn loại rẻ.

Ai nên mua chảo chống dính cao cấp?

• Gia đình nấu mỗi ngày và muốn đồ bền hơn 2-3 năm.
• Người kỹ tính trong nấu ăn, thích áp chảo thịt cá đẹp, vàng đều.
• Người muốn hạn chế thay chảo liên tục.

4.4 Ngoài chống dính PTFE, còn lựa chọn nào khác không?

Ngoài PTFE/Teflon, trên thị trường còn có:

• Chảo phủ gốm (ceramic coating): Chống dính “tự nhiên” hơn, nhìn giống men gốm sáng màu. Ưu điểm là cảm giác “an tâm” hơn với người không thích PTFE. Nhược điểm là lớp phủ gốm thường kém bền hơn, dễ xước và giảm chống dính sau một thời gian.
• Chảo gang tráng men hoặc gang tôi dầu: Không phải “chống dính ngay lập tức”, nhưng nếu biết cách dưỡng chảo (seasoning), nó có bề mặt chống dính tự nhiên, chịu nhiệt rất cao và cực bền theo năm tháng. Tuy nhiên, loại này hơi nặng và cần chăm hơn.

5. 6 nguyên tắc vàng để dùng chảo chống dính an toàn hơn

• Mua chảo có nguồn gốc rõ ràng: Ưu tiên thương hiệu uy tín, thông tin vật liệu rõ ràng, lớp phủ được chứng nhận an toàn thực phẩm. Hạn chế mua chảo quá rẻ không nhãn mác, không thông số chịu nhiệt.
• Dùng lửa vừa hoặc nhỏ: Không đốt chảo khô ở lửa lớn. Không để chảo rỗng quá lâu trên bếp đang bật. Điều này giúp hạn chế sinh khói và kéo dài tuổi thọ lớp phủ.
• Dùng dụng cụ gỗ, silicone hoặc nhựa chịu nhiệt: Tránh dùng muỗng/đũa kim loại để đảo đồ ăn trong chảo. Kim loại = vết xước = bong tróc.
• Rửa chảo khi đã nguội bớt: Tránh sốc nhiệt bằng cách dội nước lạnh vào chảo đang quá nóng. Và tuyệt đối không chà mạnh bằng búi sắt.
• Không cố dùng chảo đã bong tróc: Nếu thấy lớp chống dính trầy xước rõ rệt, bong mảng hoặc chảo không còn chống dính nữa → đã đến lúc thay.
• Thay chảo định kỳ: Với chảo dùng hàng ngày, bạn nên xem xét thay sau 1 – 2 năm, hoặc sớm hơn nếu bề mặt hư hại. Đừng tiếc một chiếc chảo cũ mà ảnh hưởng tới sức khỏe gia đình.

6 nguyên tắc dùng chảo chống dính an toàn – chọn hàng uy tín, nấu lửa vừa, dùng dụng cụ mềm, rửa đúng cách, không dùng chảo bong tróc và thay định kỳ sau 1–2 năm.

>>> Xem thêm: 8 sai lầm phổ biến khiến chảo chống dính bong tróc, nhanh hỏng

Chảo chống dính không phải là “thủ phạm gây ung thư” nếu bạn chọn sản phẩm đạt chuẩn và sử dụng đúng cách. Phần lớn lo ngại nghiêm trọng trước đây liên quan đến chất PFOA – vốn đã bị loại khỏi nhiều quy trình sản xuất hiện đại. Tuy nhiên, rủi ro vẫn có nếu chảo bị trầy xước, bong lớp phủ hoặc bị đun quá nóng.

Vậy nên, thay vì bỏ hẳn chảo chống dính, điều quan trọng hơn là:

• Mua chảo có thương hiệu, có thông tin rõ ràng.
• Nấu ở nhiệt độ hợp lý, có dầu/món ăn trong chảo, không đốt khô.
• Không dùng đồ kim loại cào vào mặt chảo.
• Thay chảo khi đã cũ và bong lớp chống dính.

Một chiếc chảo chống dính tốt, dùng đúng cách, sẽ giúp bạn nấu nhanh, ít dầu mỡ, dễ rửa và vẫn an toàn cho gia đình. Và đó chính là lý do chảo chống dính vẫn luôn nằm trong “top đồ bếp phải có” ở rất nhiều căn bếp Việt.

Xem thêm nhiều bài viết khác cùng chủ đề tại chuyên mục Review nhé!

Tổng hợp

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.