Mặt lệch là gì? Nguyên nhân và cách cải thiện an toàn tại nhà

Hầu như ai cũng có chút bất cân xứng trên khuôn mặt, nhưng khi mặt lệch rõ rệt, môi – cằm – xương hàm nghiêng hẳn sang một bên, nhiều người bắt đầu mất tự tin khi giao tiếp, chụp hình, thậm chí ảnh hưởng cả ăn nhai và phát âm. Không phải ai cũng sẵn sàng phẫu thuật, và chi phí can thiệp y khoa cũng không hề nhỏ.

Bài viết này của Happynest sẽ giúp bạn hiểu mặt lệch là gì, vì sao xuất hiện, dấu hiệu nhận biết và những cách hỗ trợ cải thiện tại nhà (thay đổi thói quen, tập luyện, trang điểm…) trong các trường hợp nhẹ. Đồng thời, bạn cũng sẽ biết khi nào cần đi khám chuyên khoa răng – hàm – mặt hoặc thần kinh để được điều trị đúng cách, tránh tự xử lý sai khiến tình trạng nặng hơn.

1. Mặt lệch là gì? Dấu hiệu thường gặp

Mặt lệch (mặt không đối xứng) là tình trạng hai bên khuôn mặt không cân xứng so với trục giữa (đi qua sống mũi – môi – cằm). Mức độ có thể rất nhẹ (chỉ thấy khi soi kỹ) cho đến rõ rệt, dễ nhận ra bằng mắt thường.

Một số dấu hiệu thường gặp:

• Một bên mặt trông cao hơn hoặc đầy hơn bên còn lại.

• Môi, cằm, đường giữa răng bị lệch sang trái hoặc phải khi nhìn thẳng.

• Xương hàm đẩy lệch sang một bên, hoặc đưa ra trước / lùi sau rõ rệt.

• Khi cười, một bên môi nhếch mạnh hơn, tạo cảm giác miệng méo.

• Một số trường hợp kèm theo khó nhai, dễ cắn phải má – lưỡi, đau khớp thái dương – hàm, nói nhanh bị “vấp”.

Mặt lệch là tình trạng hai bên khuôn mặt không cân xứng theo trục giữa, mức độ có thể từ nhẹ đến rõ rệt.

Nếu sự lệch xuất hiện đột ngột kèm yếu tay chân, méo miệng, nói khó, đau đầu dữ dội… đây có thể là dấu hiệu cấp cứu (tai biến mạch máu não, liệt dây thần kinh mặt). Trong trường hợp đó, cần đến bệnh viện ngay, không tự áp dụng cách chữa tại nhà.

>>> Xem thêm: 4 thói quen gây hại sức khỏe mà ai cũng mắc phải: Đứng đầu danh sách sẽ khiến bạn giật mình

2. Nguyên nhân phổ biến khiến mặt bị lệch

Mặt lệch có thể do một hoặc nhiều nhóm nguyên nhân kết hợp:

2.1. Yếu tố bẩm sinh – di truyền

• Một số người sinh ra đã có cấu trúc xương hàm, hốc mắt, gò má không hoàn toàn đối xứng.

• Trong gia đình có nhiều người mặt hơi lệch giống nhau, rất có thể đây là yếu tố di truyền.

• Các dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở hàm ếch… nếu không được điều trị sớm cũng dễ để lại tình trạng mặt không cân xứng.

2.2. Quá trình lão hóa

• Theo thời gian, da và mô mềm chảy xệ, nhưng không phải lúc nào cũng “xuống” đều hai bên.

• Thói quen chăm sóc da, chống nắng, sinh hoạt ngủ nghỉ lệch bên… lâu dần làm một bên mặt xệ hơn, nhiều nếp nhăn hơn, trông “lệch” hơn bên còn lại.

Lão hóa khiến da và mô mềm chảy xệ không đều, cộng với thói quen sinh hoạt lệch bên làm một bên mặt xệ và nhiều nếp nhăn hơn, tạo cảm giác mặt lệch.

2.3. Thói quen xấu trong sinh hoạt

Nhai một bên:

• Do sâu răng, đau răng, mất răng hoặc chỉ quen nhai bên “thuận”.

• Về lâu dài, cơ nhai bên hoạt động nhiều sẽ phát triển to hơn, xương hàm cũng dễ thay đổi theo chiều hướng lệch.

Chống cằm, gối đầu lệch một bên, ngủ nghiêng mãi một phía:

• Lực tỳ liên tục lên một bên mặt làm da nhanh chảy xệ, mô mỡ dịch chuyển, tạo nếp nhăn, hằn rãnh mũi – má sâu hơn.

• Về lâu dài, có thể góp phần làm cảm giác khuôn mặt méo hoặc thấp hẳn một bên.

2.4. Bệnh lý thần kinh, tai biến, chấn thương

• Liệt dây thần kinh mặt: cơ mặt một bên yếu, không nhắm kín mắt, miệng lệch, cười méo.

• Tai biến mạch máu não (đột quỵ) có thể gây méo miệng, liệt nửa người.

• Chấn thương vùng mặt (tai nạn, va đập mạnh) làm gãy, lệch xương hàm, gò má, hốc mắt.

Những trường hợp này thuộc nhóm bệnh lý, cần được bác sĩ chẩn đoán và điều trị. Các bài tập hay mẹo tại nhà chỉ có thể hỗ trợ rất ít, không thể thay thế can thiệp y khoa.

2.5. Biến chứng sau phẫu thuật thẩm mỹ

• Phẫu thuật độn cằm, gọt hàm, nâng mũi, tiêm chất làm đầy, đặt chỉ nâng cơ… nếu làm sai kỹ thuật, thiếu cân đối hoặc nhiễm trùng, có thể khiến mặt lệch rõ hơn.

• Tình trạng này cần được bác sĩ chuyên khoa răng – hàm – mặt hoặc phẫu thuật thẩm mỹ thăm khám, đánh giá lại, tuyệt đối không tự “nắn chỉnh” ở nhà.

Biến chứng sau phẫu thuật thẩm mỹ như độn cằm, gọt hàm hay tiêm filler có thể gây lệch mặt và cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, không tự chỉnh tại nhà.

3. Mặt lệch có nguy hiểm không? Khi nào cần đi khám?

Không phải mọi trường hợp mặt lệch đều nguy hiểm. Tuy nhiên, bạn nên đi khám sớm nếu có một trong các dấu hiệu sau:

• Mặt lệch xuất hiện đột ngột, kèm méo miệng, nói khó, tê yếu tay chân, đau đầu nhiều.

• Khó nhai, hay đau khớp thái dương – hàm, há miệng nghe tiếng kêu lụp cụp.

• Mặt lệch do chấn thương, tai nạn, va đập mạnh vùng đầu – mặt.

• Mặt lệch ngày càng rõ dù không thay đổi cân nặng, không có lý do rõ ràng.

• Mặt lệch sau phẫu thuật thẩm mỹ, tiêm filler/botox, đặt chỉ…

Mặt lệch cần khám sớm nếu xuất hiện đột ngột, kèm triệu chứng thần kinh, đau khớp thái dương–hàm, sau chấn thương hoặc sau can thiệp thẩm mỹ.

Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể chỉ định:

• Khám răng – hàm – mặt, chụp X-quang, CT để đánh giá xương hàm, khớp cắn.

• Khám thần kinh, chụp chiếu não nếu nghi ngờ tai biến, tổn thương thần kinh.

• Trao đổi về phương án chỉnh nha, phẫu thuật hàm mặt hoặc xử lý biến chứng thẩm mỹ (nếu có).

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà chỉ nên áp dụng với người mặt lệch nhẹ, không có dấu hiệu bệnh lý kèm theo.

>>> Xem thêm: Đừng chủ quan với 9 dấu hiệu này: Cơ thể bạn đang “kêu cứu” vì độc tố!

4. Cách hỗ trợ cải thiện mặt lệch tại nhà (trường hợp nhẹ)

Với các trường hợp mặt lệch nhẹ do thói quen, mô mềm, không phải do biến dạng xương hay bệnh lý cấp tính, bạn có thể tham khảo một số cách sau:

4.1. Điều chỉnh thói quen hằng ngày

Nhai đều hai bên hàm

• Tập chia đều lực nhai cho cả hai phía, không chỉ dùng một bên “thuận”.

• Ban đầu có thể hơi khó chịu, dễ cắn phải má, nhưng sau vài tuần cơ nhai hai bên sẽ quen hơn.

• Nếu có vấn đề răng miệng (sâu răng, mất răng, đau khớp hàm), nên đi khám nha sĩ trước rồi mới tập nhai đều.

Nhai đều hai bên giúp cải thiện cân bằng cơ nhai, nhưng nếu có vấn đề răng miệng thì nên khám nha sĩ trước khi tập.

Hạn chế chống cằm, tỳ mặt một bên

• Khi ngồi làm việc, đọc sách, học tập… cố gắng giữ cổ – lưng thẳng, tránh chống cằm lâu.

• Nếu buộc phải chống tay, đổi bên thường xuyên, không để nguyên một tư thế hàng giờ.

Thay đổi tư thế ngủ

• Ưu tiên nằm ngửa; nếu nằm nghiêng, cố gắng đổi bên thay vì chỉ nghiêng một phía.

• Chọn gối vừa phải, không quá cao, không quá mềm làm cổ – hàm lệch.

4.2. Trang điểm và kiểu tóc hỗ trợ “cân lại” khuôn mặt

Đây không phải cách chữa, nhưng giúp bạn tự tin hơn trong giao tiếp:

Trang điểm tạo khối:

• Dùng phấn tối ở vùng muốn thu gọn (ví dụ bên hàm to hơn), phấn sáng ở vùng muốn “nâng”.

• Nhấn nhẹ ở sống mũi, cằm để kéo cảm giác đường giữa thẳng hơn.

Trang điểm tạo khối bằng phấn sáng – tối giúp cân chỉnh thị giác, làm đường giữa khuôn mặt trông thẳng và hài hòa hơn.

Chọn kiểu tóc:

• Nếu một bên mặt bị “xệ” hơn, có thể để mái lệch, tóc ôm nhẹ vào bên đó để cân bằng thị giác.

• Tránh buộc tóc, rẽ ngôi lệch về một phía cố định nhiều năm.

Nếu có điều kiện, bạn có thể tham khảo ý kiến chuyên viên trang điểm/tóc để nhận tư vấn phù hợp gương mặt thực tế.

4.3. Bài tập cho cơ mặt và tư thế lưỡi (mewing)

Mewing là cách đặt lưỡi ở vòm miệng với mục tiêu cải thiện đường viền hàm và tư thế đầu – cổ, được một số bác sĩ chỉnh nha đề cập. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học cho thấy mewing thay đổi rõ cấu trúc xương mặt ở người trưởng thành còn hạn chế; bạn nên coi đây là bài tập hỗ trợ tư thế hơn là “phương pháp nắn lại xương”.

Cách thực hiện cơ bản:

• Khép môi lại nhẹ nhàng, không mím chặt.

• Đặt hàm dưới hơi lùi về sau một chút để răng trên và dưới ở vị trí thoải mái, không nghiến.

• Đưa toàn bộ bề mặt lưỡi áp lên vòm miệng (không chỉ đầu lưỡi), giữ lưỡi không tì vào răng cửa hàm trên.

• Kết hợp hít thở bằng mũi, giữ tư thế đầu – cổ thẳng (không cúi gập hoặc ngửa quá nhiều).

Mewing và các bài tập cơ mặt chỉ hỗ trợ tư thế lưỡi – đầu – cổ, chưa có bằng chứng mạnh về khả năng “nắn lại” cấu trúc xương mặt ở người trưởng thành.

Bạn có thể tập vài phút mỗi lần, nhiều lần trong ngày. Nếu thấy đau hàm, khó chịu, nhức đầu kéo dài, nên dừng lại và hỏi thêm ý kiến bác sĩ răng – hàm – mặt.

4.4. Băng định hình, nẹp mặt – cần cân nhắc kỹ

Một số loại băng đeo quanh mặt quảng cáo giúp “nâng cơ”, “thu gọn hàm”, “sửa mặt lệch”. Thực tế:

• Lực ép từ bên ngoài có thể làm mô mềm tạm thời “gọn” lại sau khi tháo, nhưng không thay thế được chỉnh hình xương hay điều trị nguyên nhân gốc.

• Nếu đeo quá chặt, quá lâu có thể gây đau, đỏ da, tê bì, thậm chí ảnh hưởng tuần hoàn.

Nếu muốn thử, bạn nên:

• Chỉ dùng như một biện pháp hỗ trợ rất nhẹ nhàng.

• Kết hợp với massage cơ mặt, nhưng không xoa bóp quá mạnh ở vùng khớp thái dương – hàm.

• Ngừng sử dụng nếu có cảm giác tê, đau nhức, chóng mặt.

5. Các phương án can thiệp y khoa cho mặt lệch

Khi mặt lệch do cấu trúc xương, khớp cắn, phì đại cơ nhai hoặc biến chứng bệnh lý, những biện pháp tại nhà không đủ để khắc phục. Khi đó, bác sĩ có thể tư vấn một số hướng:

5.1. Chỉnh nha, chỉnh hình răng – hàm – mặt

Áp dụng khi:

• Khớp cắn lệch, răng chen chúc, hàm trên – dưới không cân xứng.

• Mặt lệch do hàm trên/hàm dưới lệch sang một bên.

Giải pháp có thể là:

• Niềng răng, kết hợp khí cụ chỉnh hàm cho trường hợp nhẹ – vừa.

• Phẫu thuật chỉnh hình xương hàm (kết hợp niềng răng) với các trường hợp nặng.

Đây là can thiệp chuyên sâu, cần được thực hiện tại cơ sở chuyên khoa với chẩn đoán và kế hoạch điều trị chi tiết.

Chỉnh nha hoặc phẫu thuật chỉnh hình hàm được chỉ định khi mặt lệch do khớp cắn sai hoặc hàm lệch, với lựa chọn từ niềng răng đến phẫu thuật tùy mức độ.

5.2. Tiêm botox, filler

Chỉ định trong một số trường hợp:

• Một bên cơ nhai phì đại làm mặt to lệch rõ.

• Mất mô mềm, hõm má, rãnh mũi – má sâu một bên.

Bác sĩ có thể cân nhắc:

• Tiêm botox làm nhỏ bớt bên cơ phát triển quá mức.

• Tiêm filler để bù mô mềm thiếu hụt, giúp hai bên mặt đầy đặn cân đối hơn.

Lưu ý:

• Phải được thực hiện bởi bác sĩ da liễu/thẩm mỹ có chuyên môn, trong môi trường y tế an toàn.

• Có nguy cơ tác dụng phụ, lệch thêm, sưng, bầm, nhiễm trùng… nếu làm ở nơi kém uy tín.

5.3. Điều trị bệnh lý nền

Với các trường hợp mặt lệch do:

• Liệt dây thần kinh mặt.

• Tai biến mạch máu não.

• Chấn thương sọ mặt, gãy xương hàm…

Mặt lệch do bệnh lý nền như liệt dây thần kinh mặt, tai biến hoặc chấn thương cần được điều trị chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Việc điều trị thuộc về chuyên khoa thần kinh, phẫu thuật thần kinh, chấn thương chỉnh hình hoặc răng – hàm – mặt. Người bệnh cần tuân thủ phác đồ (thuốc, phẫu thuật, vật lý trị liệu) theo chỉ định, không tự tìm “bài tập nắn mặt” trên mạng để áp dụng tùy tiện.

>>> Xem thêm: Đổ mồ hôi đêm khi ngủ: Triệu chứng thường gặp hay dấu hiệu bệnh lý?

6. Checklist nhanh khi bạn nghi ngờ mình bị mặt lệch

Bạn có thể tự kiểm tra sơ bộ theo gợi ý sau:

• Mặt lệch từ nhỏ hay mới xuất hiện vài tháng gần đây?

• Có đau đầu, yếu tay chân, nói khó, méo miệng đột ngột không?

• Có tiền sử tai nạn, chấn thương vùng mặt, phẫu thuật thẩm mỹ không?

• Có thói quen nhai một bên, chống cằm, ngủ lệch bên lâu năm không?

• Khi soi gương, đường giữa răng – môi – cằm có lệch nhiều so với sống mũi không?

• Có khó nhai, hay kêu khớp hàm, há miệng khó không?

Nếu trả lời “Có” cho các dấu hiệu nguy hiểm (xuất hiện đột ngột, kèm yếu liệt, đau đầu, chấn thương nặng…), hãy đi khám bác sĩ sớm. Nếu chủ yếu là mặt lệch nhẹ, do thói quen, bạn có thể bắt đầu từ việc điều chỉnh sinh hoạt, kết hợp khám răng – hàm – mặt để được tư vấn kỹ hơn.

Nếu mặt lệch kèm dấu hiệu nguy hiểm phải khám sớm; còn lệch nhẹ do thói quen thì nên điều chỉnh sinh hoạt và khám răng–hàm–mặt để được tư vấn.

7. Câu hỏi thường gặp về mặt lệch

Mặt lệch có tự hết theo thời gian không?

Nếu do thói quen (ngủ lệch, nhai một bên) và mới xuất hiện nhẹ, việc chỉnh lại tư thế, nhai đều, chăm sóc da tốt có thể giúp tình trạng cải thiện phần nào. Nhưng nếu do xương hàm, răng, thần kinh hoặc tai nạn, rất khó “tự hết” mà không có can thiệp chuyên môn.

Tập mewing bao lâu thì mặt cân hơn?

Hiện chưa có nghiên cứu đủ mạnh chứng minh mewing có thể thay đổi rõ cấu trúc xương mặt ở người trưởng thành. Bạn có thể coi đây là bài tập giúp cải thiện tư thế đầu – cổ, thói quen thở bằng mũi. Không nên kỳ vọng đây là “phương pháp thay thế phẫu thuật”.

Dùng băng định hình, nẹp mặt có nguy hiểm không?

Nếu đeo quá chặt, quá lâu có thể gây tê bì, nhức đầu, đỏ – kích ứng da. Băng định hình không thay được chỉnh nha hay phẫu thuật xương, chỉ nên xem như hỗ trợ rất nhẹ nhàng, dừng ngay khi có cảm giác khó chịu.

Mặt lệch nhẹ có nên phẫu thuật không?

Với trường hợp lệch nhẹ, không ảnh hưởng ăn nhai, hít thở, nói chuyện, đa số bác sĩ sẽ ưu tiên chỉnh nha, thay đổi thói quen, chăm sóc da, trang điểm, kiểu tóc… hơn là phẫu thuật. Phẫu thuật xương hàm là can thiệp lớn, cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích thẩm mỹ và rủi ro.

>>> Xem thêm: 9 dấu hiệu cơ thể thiếu sắt bạn thường bỏ qua và cách khắc phục

Hy vọng những thông tin trên giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và các hướng xử lý khi gặp tình trạng mặt lệch. Với các trường hợp nhẹ, việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt, chăm sóc da – cơ mặt đúng cách kết hợp tư vấn chuyên khoa sẽ hỗ trợ cải thiện phần nào sự cân đối. Nếu bạn quan tâm thêm đến các chủ đề liên quan đến sức khỏe – thẩm mỹ gắn với không gian sống, có thể tiếp tục theo dõi các bài viết khác trong chuyên mục Kho Kiến Thức trên Happynest nhé.

Nguồn: Long Châu

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.