Kiến trúc Biomorphic là gì? Hình thái tự nhiên dẫn dắt thiết kế kiến trúc hiện đại

Trong suốt chiều dài lịch sử kiến trúc, thiên nhiên luôn là “người thầy” truyền cảm hứng bền bỉ nhất. Từ đường cong của vỏ sò, lớp cánh hoa đến cấu trúc tinh xảo của tổ ong, con người luôn tìm cách tái hiện những quy luật sinh học vào công trình.

Kiến trúc Biomorphic - hay kiến trúc hình thái sinh học - chính là xu hướng tiếp nối dòng chảy đó, nhưng theo một cách mới mẻ và sâu sắc hơn: không sao chép thiên nhiên, mà học cách vận hành của nó để tạo ra không gian giàu cảm xúc, giàu tính chuyển động và bền vững theo thời gian.

Kiến trúc Biomorphic là gì?

Thuật ngữ “biomorphic” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp, gồm “bios” (sự sống) và “morphe” (hình thái). Hiểu một cách giản dị, kiến trúc Biomorphic là các thiết kế lấy cảm hứng từ hình khối tự nhiên - như đường xoắn ốc, cấu trúc tế bào, thân cây hay các mô hình vi sinh vật - rồi chuyển hóa thành kiến trúc.

Không giống phong cách hiện đại vốn ưu tiên sự tối giản và hình khối vuông vức, Biomorphic có những đặc trưng rất dễ nhận ra:

• Đường cong mềm mại, bề mặt uốn lượn liên tục.

• Khối nhà bất đối xứng nhưng có logic tự nhiên.

• Cảm giác công trình đang “sống”, “thở” hoặc “chuyển động”.

• Kiến trúc hòa vào môi trường thay vì tách biệt khỏi nó.

Nhờ vậy, Biomorphic mang đến trải nghiệm không gian tự nhiên hơn, giàu cảm giác hơn và gần gũi hơn với môi trường sống.

Nhà thờ Sagrada Família là ví dụ tiêu biểu cho kiến trúc sinh học thời kỳ đầu, với hệ cột như thân cây được tạo hình từ phác thảo và mô hình thủ công của các kiến trúc sư tiên phong

>>> Xem thêm: Sự chuyển mình của các phong cách kiến trúc qua thời gian: Từ mái đá tiền sử đến công trình đương đại

Đặc điểm nổi bật của kiến trúc Biomorphic

Điểm dễ nhận thấy nhất của Biomorphic chính là hình thái hữu cơ - những khối kiến trúc gợi nhớ đến chuyển động của thiên nhiên. Đường cong, mặt cong, các lớp uốn lượn khiến công trình giống như một vật thể đang lớn lên chứ không phải được dựng lên bằng cách chặt - cắt - ghép như kiến trúc truyền thống.

Bên cạnh hình khối, Biomorphic còn chú trọng cách tạo nên trải nghiệm không gian: ánh sáng được coi như “vật liệu thứ hai” giúp làm nổi bật những đường cong, trong khi cách bố trí thông gió, dòng di chuyển và mở - đóng không gian đều được cân nhắc theo cách tự nhiên nhất.

Trong các công trình Biomorphic, người sử dụng không chỉ đi từ phòng này sang phòng khác mà được dẫn dắt theo một “dòng chảy” không gian, giống như đang bước vào một hệ sinh thái thu nhỏ.

Kiến trúc sinh học biến hình học thành trải nghiệm không gian giàu cảm xúc, kết hợp hình khối điêu khắc với chức năng để tạo môi trường đắm chìm; mô hình của nhà thiết kế Andreas Palfinger là một minh họa tiêu biểu

>>> Xem thêm: Kiến trúc tái hoang dã: Thiết kế vì sự phục hồi hệ sinh thái và sự chung sống đa loài

Ba hướng cảm hứng chính trong kiến trúc Biomorphic

Mặc dù đa dạng, Biomorphic thường phát triển theo ba nhóm cảm hứng lớn: thực vật, giải phẫu và động vật.

1. Vegetal - Lấy cảm hứng từ thực vật

Hướng này mô phỏng cấu trúc của cây cối, cánh hoa, hệ rễ hoặc các hệ sinh thái tự nhiên. Một ví dụ tiêu biểu là Gardens by the Bay (Singapore). Công trình thể hiện rõ cảm hứng từ hoa lan, hệ sinh thái và vòng đời thực vật. Không chỉ đẹp về hình thức, dự án còn hoạt động như một “cỗ máy sinh thái” - nơi cây trồng, khí hậu và công nghệ vận hành nhịp nhàng.

Gardens by the Bay (Singapore) là khu cảnh quan biểu tượng lấy cảm hứng hoa lan, kết hợp thiên nhiên và công nghệ để tạo hệ sinh thái vườn đứng - rừng nhân tạo, giúp nhiều loài cây quý phát triển ngoài môi trường bản địa

2. Anatomical - Lấy cảm hứng từ giải phẫu cơ thể

Cơ thể người có vô số hình thái lý tưởng cho kiến trúc: mắt, xương, cơ… Công trình L’Hemisfèric (Tây Ban Nha) của Santiago Calatrava mô phỏng một con mắt khổng lồ, với phần mái có thể đóng mở như mí mắt thật. Hồ nước phía trước phản chiếu công trình, tạo thành hình ảnh hoàn chỉnh như một mắt người - sống động, táo bạo và giàu tính biểu tượng.

L’Hemisfèric do kiến trúc sư Santiago Calatrava thiết kế như “con mắt khổng lồ” với rạp IMAX và nhà thiên văn bên trong; mái kính có thể đóng mở như mí mắt, còn hồ nước tạo hiệu ứng phản chiếu, khiến công trình được gọi là “Con mắt tri thức”

3. Zoomorphic - Lấy cảm hứng từ cấu trúc động vật

Ở hướng này, các kiến trúc sư nghiên cứu những cấu trúc sinh học của động vật như vỏ nhím biển, mai rùa hay tổ ong. Đáng chú ý nhất là các pavilion siêu nhẹ do ICD & ITKE (Đức) thực hiện, mô phỏng cấu trúc nhím biển bằng công nghệ robot. Kết quả là những mái che như đang “nổi” trong không gian - nhẹ, bền và hoàn toàn khác biệt.

Hướng Zoomorphic lấy cảm hứng từ cấu trúc sinh vật; nhóm ICD và ITKE đã dựa trên nhím biển và đồng tiền cát để tạo nên dạng công trình nhẹ như “tổ ong nổi”, kết hợp kiến thức kiến trúc - kỹ thuật - sinh học - cổ sinh vật học

Công nghệ thúc đẩy kiến trúc Biomorphic phát triển

Nếu như trong quá khứ, các kiến trúc sư chỉ có thể vẽ phác thảo hoặc làm mô hình thủ công, thì ngày nay, các công nghệ như:

• Thiết kế tính toán (computational design),

• In 3D,

• Robot sản xuất,

• Vật liệu thông minh,

• Và sinh học tổng hợp

…đã giúp họ hiện thực hóa những hình khối từng được xem là “bất khả thi”.

Nhờ các công nghệ này, Biomorphic không còn là phong cách mang tính biểu tượng mà trở thành giải pháp thực sự: linh hoạt, tối ưu vật liệu và phù hợp cho tương lai của kiến trúc xanh.

>>> Xem thêm: Thiết kế vườn Universal Design: Xu hướng tạo không gian thân thiện cho mọi thế hệ trong gia đình

Từ “đục đẽo” sang “nuôi dưỡng”: Kiến trúc học cách hoạt động như thiên nhiên

Điều thú vị nhất của Biomorphic không phải ở hình dáng công trình, mà ở triết lý đằng sau nó.

Con người xây nhà bằng cách đào - đục - phá - xây. Thiên nhiên thì tăng trưởng - thích nghi - tái sinh.

Biomorphic đặt câu hỏi: Liệu công trình có thể hoạt động như một sinh vật sống? Liệu chúng ta có thể tạo ra những vật liệu biết thở, tự hồi phục hoặc tương tác với môi trường?

Đó là lý do nhiều kiến trúc sư tin rằng tương lai của kiến trúc không nằm ở việc sao chép thiên nhiên mà ở việc hợp tác cùng thiên nhiên, tạo ra những không gian thúc đẩy tái sinh và cân bằng sinh thái.

Biomorphic có thể ứng dụng trong nhà ở Việt Nam không?

Hoàn toàn có thể và thậm chí phù hợp hơn nhiều người tưởng.

• Nhà phố có thể dùng giếng trời, sân trong để mang cảm giác “hít thở”.

• Mặt đứng có thể sử dụng gạch thông gió, lam gỗ để mô phỏng cấu trúc lá cây.

• Không gian nội thất có thể bo tròn góc cạnh, tạo cảm giác mềm mại và an toàn.

• Vật liệu tự nhiên như gỗ, tre, đá… khi kết hợp ánh sáng tự nhiên sẽ tạo cảm giác gần gũi và organic.

Biomorphic không đòi hỏi công nghệ cao - chỉ cần sự tinh tế trong cách quan sát và thấu hiểu tự nhiên.

Những câu hỏi thường gặp về kiến trúc Biomorphic

1. Biomorphic và Organic Architecture có giống nhau không?

Hai khái niệm có điểm tương đồng nhưng không hoàn toàn giống. Biomorphic tập trung nhiều vào hình thái sinh học, cấu trúc tự nhiên và trải nghiệm mang tính “chuyển động”. Organic Architecture đề cao sự hòa hợp với cảnh quan và vật liệu tự nhiên. Hai dòng có thể giao thoa nhưng không đồng nhất.

2. Kiến trúc Biomorphic có phù hợp với nhà phố mặt tiền hẹp?

Hoàn toàn phù hợp. Nhà phố có thể ứng dụng Biomorphic ở lớp mặt đứng mềm mại, lam cong, giếng trời organic, khe sáng, kết cấu gió - nhiệt mô phỏng hệ sinh học. Không nhất thiết phải dùng chi tiết phức tạp hay công nghệ cao; điều quan trọng là cách tổ chức dòng chảy không gian.

3. Biomorphic có làm tăng chi phí thi công không?

Chi phí chỉ tăng nếu công trình yêu cầu bề mặt cong phức tạp hoặc vật liệu đặc biệt. Tuy nhiên, phần lớn ứng dụng trong nhà ở Việt Nam chỉ dựa trên ánh sáng, thông gió, bo góc, vật liệu tự nhiên… nên chi phí không chênh lệch nhiều. Đây là phong cách hoàn toàn khả thi.

4. Nhà đã xây rồi có thể cải tạo theo hướng Biomorphic không?

Có. Các KTS thường cải tạo thông qua bo cong góc tường, thay đổi ánh sáng tự nhiên, mở giếng trời nhỏ, đổi vật liệu, làm mặt đứng lam cong nhẹ hoặc tối ưu dòng di chuyển nội thất. Biomorphic không yêu cầu đập phá lớn.

5. Biomorphic có phải chỉ là xu hướng nhất thời?

Không. Biomorphic gắn với bản chất tự nhiên và xu hướng kiến trúc sinh thái. Khi nhu cầu sống bền vững và gần thiên nhiên tăng cao, phong cách này càng được ưa chuộng. Đây là hướng phát triển dài hạn, không phải trào lưu ngắn hạn.

>>> Xem thêm: Neo-Futurism - Kiến trúc chạm tới tương lai bằng công nghệ, sự bền vững và cảm xúc con người

Kiến trúc Biomorphic không phải một phong cách “nổi bật nhất thời”, mà là cách con người tìm cách hòa mình vào thiên nhiên thông qua hình thái và triết lý thiết kế. Khi học cách để tự nhiên dẫn dắt không gian, kiến trúc trở nên nhân văn hơn, bền vững hơn và tạo ra trải nghiệm sống đẹp hơn cho con người.

Trong tương lai, Biomorphic sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, mở ra những cách nghĩ mới - nơi công trình không chỉ mô phỏng thiên nhiên, mà cùng thiên nhiên tạo nên những hệ sinh thái mới đầy tiềm năng.

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về kiến trúc, vật liệu, thiết kế nhà ở hoặc những xu hướng kiến trúc mới, hãy tiếp tục khám phá chuyên mục Kho Kiến Thức của Happynest - nơi tổng hợp những bài viết chuyên sâu, dễ hiểu và luôn cập nhật theo xu hướng thiết kế hiện đại.

Nguồn: Kiến Việt

*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.