143 lượt xemNhiều người từng nghe đến "xá lợi Đức Phật”, nhưng ít ai hiểu trọn vẹn bản chất của những viên xá lợi lấp lánh được xem là báu vật thiêng liêng này. Vậy, xá lợi Đức Phật là gì? Cùng khám phá câu trả lời và đi sâu vào nguồn gốc, ý nghĩa của những di vật quý báu này nhé.
Xá lợi Đức Phật - Hơn cả những viên ngọc, từ sự kiện nhập niết bàn đến những viên xá lợi nhiệm màu
Xá lợi Đức Phật là gì? Vì sao xá lợi Đức Phật được xem là “bảo vật thiêng”?
Theo Sư thầy Minh Thiền, trụ trì chùa Đức Hòa (Bình Dương), thông tin và dữ liệu cụ thể về xá lợi Đức Phật không nhiều, thậm chí trong kinh Phật cũng chỉ có một vài bản kinh đề cập. Hiểu một cách đơn giản, xá lợi là những tinh thể kết lại từ xương, răng... còn lại trong hài cốt của các bậc tu hành sau khi viên tịch và được hỏa táng.
Ở một tầng nghĩa sâu sắc hơn, xá lợi còn được xem là biểu hiện của đức hạnh và trí tuệ mà các Ngài để lại. Phật giáo tôn thờ xá lợi Đức Phật như một bảo vật, bởi lẽ xá lợi Đức Phật rất hiếm. Việc tôn thờ xá lợi Đức Phật là để tưởng nhớ và tôn kính công đức của Ngài.
Xá lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni - Bảo vật Quốc gia của Ấn Độ, sẽ xuất hiện tại đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc 2025 (Ảnh: Tuệ An)
Tuy nhiên, Sư thầy Minh Thiền cũng nhấn mạnh rằng, xá lợi không chỉ là phần còn lại của hài cốt. Một dạng “xá lợi” khác mà mọi người tôn thờ và học theo chính là những lời dạy của Đức Phật. Những lời dạy này được ghi lại và thể hiện qua tâm thức, đời sống của mỗi người, có khả năng cảm hóa, giúp người lầm lỡ thức tỉnh, người mang nặng cảm xúc tiêu cực hướng đến những điều tích cực hơn.
Về xá lợi hài cốt, Sư thầy lưu ý rằng chúng rất ít nơi lưu giữ và khó có thể chứng minh đó có thực sự là xá lợi của Đức Phật hay không.
Xá lợi Đức Phật, một bảo vật linh thiêng, được an vị trang trọng trên đỉnh núi Bà Đen trong khuôn viên Sun World Ba Den Mountain
Đồng quan điểm, Thượng tọa Thích Huệ Công, Phó trưởng ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam TP.HCM, cho biết xá lợi là những hạt tinh thể cứng rắn, đa dạng về màu sắc, thường được tìm thấy trong tro cốt sau lễ trà tỳ - nghi thức hỏa thiêu nhục thân của một vị Phật hoặc cao tăng Phật giáo. Thượng tọa nhấn mạnh rằng, xá lợi là tinh hoa được kết tinh từ công hạnh thiền định của những vị đắc đạo.
Hình ảnh cận cảnh tinh thể xá lợi Đức Phật với vẻ đẹp sáng lấp lánh, một báu vật được lưu giữ trang trọng
Khi nói về “xá lợi Đức Phật”, chúng ta có thể hiểu đó là những tinh thể quý hiếm còn lại sau khi hỏa táng nhục thân Ngài, đồng thời cũng bao hàm ý nghĩa về những giá trị tinh thần, đạo đức mà Đức Phật đã truyền lại.
Nguồn gốc linh thiêng của xá lợi Phật
Hiểu được xá lợi Phật là gì, sự tò mò về nguồn gốc linh thiêng của chúng càng trở nên mạnh mẽ. Đã có nhiều lý thuyết khác nhau được đề xuất để giải thích sự ra đời của xá lợi qua các năm. Sau đây là một vài giả thuyết tiêu biểu.
1. Xá lợi ảnh hưởng từ thói quen ăn chay
Một giả thuyết cho rằng việc các bậc tu hành, bao gồm Đức Phật, chư Tăng và Phật tử, thường ăn chay trường có thể góp phần vào sự hình thành xá lợi. Chế độ ăn chay giàu chất xơ có thể tạo điều kiện cho quá trình tiêu hóa hấp thụ các khoáng chất như cacbonat và muối photphat, tích lũy trong cơ thể.
Người ta cũng đưa ra giả thuyết rằng những tinh thể xá lợi của Đức Phật và các chư Tăng, Phật tử được hình thành là do thói quen ăn uống của họ
Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải tất cả những người ăn chay sau khi hỏa táng đều có xá lợi, khiến giả thuyết này chưa hoàn toàn thuyết phục.
2. Xá lợi hình thành từ năng lực tinh thần và công hạnh tu tập
Ngược lại, một góc nhìn mang đậm yếu tố tâm linh lại cho rằng xá lợi được tạo nên bởi năng lực tinh thần và sự khổ hạnh tu tập không ngừng của các bậc chân tu. Theo lý thuyết này, sự tinh chuyên trong giới luật, thiền định và trí tuệ đã kết tụ thành những viên xá lợi cao quý.
Quan điểm tâm linh khác cho rằng xá lợi hình thành từ sức mạnh tinh thần và sự tu hành tinh tấn, nơi giới, định, tuệ kết tinh thành những hạt trân quý (Ảnh: Trí Minh Phúc)
Dù khó kiểm chứng bằng khoa học hiện đại, đây vẫn là một cách lý giải được nhiều người tin tưởng, đặc biệt trong bối cảnh Phật giáo.
3. Xá lợi hình thành từ tác động của nhiệt độ hỏa táng
Một số người tin rằng nhiệt độ hỏa táng cao có thể tạo ra các tinh thể với đủ loại hình dáng và màu sắc, và đó là cách xá lợi hình thành. Mặc dù vậy, giả thuyết này không đủ sức để giải thích được tính chất đặc biệt và ý nghĩa tâm linh sâu lắng của xá lợi Phật.
Hình ảnh xá lợi xuất hiện trong xương sau khi hỏa táng (Ảnh minh hoạ)
4. Xá lợi có liên quan đến bệnh lý
Một giả thuyết khác cho rằng xá lợi có thể hình thành do các bệnh lý như sỏi trong nội tạng. Thế nhưng, ý kiến này không được nhiều người đồng tình, bởi lẽ nhiều vị cao tăng sở hữu xá lợi lại không hề có tiền sử mắc các bệnh về sỏi.
Giả thuyết bệnh lý về sỏi hình thành xá lợi bị bác bỏ do nhiều cao tăng có xá lợi không mắc bệnh này
Có thể thấy, nguồn gốc linh thiêng của xá lợi Phật có thể đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, trong đó không thể bỏ qua yếu tố về giới hạnh, công đức tu tập và năng lực tinh thần của các bậc giác ngộ. Dù các lý giải khoa học vẫn đang được tìm kiếm, xá lợi Phật vẫn luôn được xem là một biểu tượng thiêng liêng, khơi gợi niềm tin và sự kính ngưỡng trong đạo Phật.
Ý nghĩa ẩn sau xá lợi Đức Phật
Sư thầy Minh Thiền, trụ trì chùa Đức Hòa, đã chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về ý nghĩa thực sự của xá lợi Đức Phật và xá lợi của các bậc cao tăng. Theo thầy, dù xá lợi được biết đến là phần kết tinh còn lại sau hỏa táng ở nhiệt độ rất cao mà hài cốt thông thường không thể tồn tại, cần phân biệt rõ giữa xá lợi và hài cốt thông thường. Việc còn lại xương sau hỏa táng ở nhiệt độ thấp hơn chỉ được gọi là hài cốt.
“Thầy Minh Thiền cho biết, ví dụ ở nhiệt độ 1.000 độ C, thân xác bình thường cháy còn lại xương, răng. Nhưng tăng lên 1.500 - 2.000 độ C thì thân xác con người không còn gì, tất cả thành tro bụi. Cùng với mức nhiệt này, thân xác vị nào vẫn còn răng, xương kết tinh lại thành viên gọi là xá lợi, thiêu tiếp 3.000 - 4.000 độ C mà những hạt này không cháy thành tro bụi mới được gọi là xá lợi” (Ảnh: Giác Ngộ)
Sư thầy nhấn mạnh rằng, xá lợi được xem là bảo vật, một pháp bảo, kết tinh từ đời sống thanh tịnh và giới luật nghiêm trì của các bậc tu hành. Vì vậy, xá lợi cần được tôn thờ kính cẩn, không phải là vật để trưng bày hay diễu hành.
Tại Núi Bà Đen, Phật tử có cơ hội chiêm ngưỡng xá lợi Đức Phật (Ảnh: Vũ Phượng)
Trong thời Đức Phật, có nhiều vị thánh tăng đã đạt quả vị, chấm dứt luân hồi. Việc các ngài viên tịch và để lại xá lợi là một minh chứng cho sự tu chứng của họ. Tuy nhiên, Sư thầy Minh Thiền lưu ý rằng, Phật tử không nên đánh giá sự tinh tấn tu hành của một người chỉ dựa trên việc họ có để lại xá lợi sau khi viên tịch hay không.
“Chúng ta không nên nhìn vào xá lợi mà hãy nhìn vào đời sống của vị tu hành đó xem họ sống hết lòng vì đạo hay không, họ thanh tịnh với đời hay không, có đem hết tâm tình của mình để đem chánh pháp, đem lời Phật dạy đến chúng sinh hay không, họ có ứng dụng lời Phật dạy vào đời sống để rồi đi đứng nằm ngồi có chánh niệm tỉnh thức không, đó mới quan trọng.” Trích lời Sư thầy Minh Thiền.
Sư thầy cho rằng, cơ hội chiêm bái xá lợi Đức Phật và các bậc thánh tăng là một phước lành, bởi chúng ta đang tôn kính một đời sống đạo đức, tinh tấn tu hành, đầy tuệ giác và lòng từ bi. Các ngài đã để lại những giá trị chuyển hóa, giúp chúng ta sống thiện lành, tỉnh thức và yêu thương hơn.
Có những loại xá lợi Phật nào?
Xá lợi không chỉ đơn thuần là những di vật còn lại sau hỏa táng, mà còn có sự đa dạng về hình dáng, màu sắc và nguồn gốc, tùy thuộc vào cơ thể của người viên tịch và cách nhìn nhận. Dưới đây là một số loại xá lợi thường được biết đến.
1. Xá lợi xương
Xá lợi xương là những mảnh xương nhỏ còn sót lại sau quá trình hỏa táng nhục thân. Chúng thường có màu trắng hoặc màu ngà. Đây là dạng xá lợi cơ bản, dễ nhận biết nhất từ cấu trúc ban đầu của cơ thể. Sự tồn tại của xá lợi xương sau khi trải qua nhiệt độ cao của hỏa táng đã được xem là một điều đặc biệt.
Xá lợi xương đầu còn nguyên vẹn của Đại Sư Trí Quang sau trà tỳ được xem như một minh chứng cho trí tuệ lớn lao của bậc thầy
2. Xá lợi ngọc
Một dạng xá lợi đặc biệt và được nhiều người kính ngưỡng là xá lợi ngọc. Đây là những viên ngọc nhỏ với màu sắc phong phú như trắng, xanh, hồng hoặc vàng. Xá lợi ngọc thường được tìm thấy trong tro cốt của các vị tu hành được cho là đã đạt được những thành tựu tâm linh cao quý.
Xá lợi ngọc với màu sắc phong phú và sự lấp lánh của xá lợi ngọc càng làm tăng thêm sự trân trọng đối với những di vật này
3. Xá lợi răng
Xá lợi răng là những mảnh răng còn lại sau quá trình hỏa táng. Chúng thường có kích thước và hình dạng nhỏ hơn so với răng nguyên vẹn. Sự kiên cố của răng dưới nhiệt độ cao khiến những mảnh xá lợi này trở thành một dạng di vật đặc biệt, gợi nhớ đến sự hiện diện vật lý của người đã khuất.
Xá lợi răng thiêng liêng của Đức Phật được trưng bày tại Sri Lanka
Sự đa dạng của các loại xá lợi này phản ánh những khía cạnh khác nhau trong quá trình viên tịch và những quan niệm về sự kết tinh công đức của người tu hành. Mỗi loại xá lợi mang một ý nghĩa và giá trị riêng trong tín ngưỡng Phật giáo.
Sự tôn kính và thờ cúng xá lợi Phật trên thế giới
Sau khi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni nhập Niết bàn, sự kiện trọng đại này không chỉ mang đến niềm tiếc thương vô hạn cho đệ tử và những người kính ngưỡng, mà còn dẫn đến một hành động mang ý nghĩa lịch sử và tâm linh sâu sắc liên quan đến xá lợi của Ngài.
Xá lợi Đức Phật được chia thành 8 phần bằng nhau cho 8 vương quốc
Theo ghi chép trong kinh Đại Bát Niết Bàn, để thể hiện sự tôn kính và lan tỏa sự ảnh hưởng của Đức Phật, xá lợi của Ngài đã được phân chia cho tám vương quốc khác nhau trong khu vực.
Một trong những vương quốc nhận được phần xá lợi quý báu đó là vương quốc Mallas của Kusinagar. Chính tại nơi Đức Phật nhập Niết bàn này, người dân và nhà lãnh đạo đã bày tỏ lòng thành kính vô bờ bến và vinh dự được gìn giữ một phần di vật thiêng liêng của Ngài.
Tiếp theo, vương quốc Sakyas của Kapilavastu, quê hương của chính Đức Phật, cũng được trao một phần xá lợi. Điều này không chỉ thể hiện sự công bằng mà còn là sự kết nối tâm linh sâu sắc giữa nơi Ngài sinh ra và di sản Ngài để lại.
Vương quốc Kolyas của Ramagama cũng nằm trong số tám vương quốc may mắn nhận được xá lợi Phật. Sự kiện này cho thấy tầm ảnh hưởng rộng khắp của Đức Phật và sự kính trọng mà các quốc gia lân cận dành cho Ngài.
Không thể không nhắc đến vương quốc Licchavis của Vesali, một cộng hòa hùng mạnh thời bấy giờ, cũng được vinh dự lưu giữ một phần xá lợi. Điều này càng khẳng định sự lan tỏa mạnh mẽ của Phật pháp trong khu vực.
Vương quốc Bulis của Allakappa cũng nằm trong danh sách các quốc gia nhận được xá lợi. Sự phân chia này cho thấy mong muốn phổ rộng giáo lý của Đức Phật đến nhiều vùng đất khác nhau.
Tương tự, vương quốc Mallas của Pava, một nước láng giềng với Kusinagar, cũng được chia sẻ phần xá lợi. Điều này có lẽ thể hiện mối liên hệ và sự tôn trọng lẫn nhau giữa các vương quốc.
Vương quốc Brahmin của Vethadipa, một cộng đồng Bà la môn có ảnh hưởng, cũng nhận được xá lợi. Điều này có thể cho thấy sự tôn trọng và ảnh hưởng của Đức Phật đến cả những truyền thống tôn giáo khác.
Cuối cùng, vương quốc Magadha của Ajatasattu, một trong những vương quốc hùng mạnh nhất thời bấy giờ, dưới sự cai trị của vua Ajatasattu, một vị vua có mối liên hệ đặc biệt với Đức Phật, cũng được ban phần xá lợi.
Sự phân chia xá lợi này không chỉ là một hành động mang tính biểu tượng mà còn góp phần quan trọng vào việc lan tỏa Phật pháp đến nhiều vùng đất, đặt nền móng cho sự phát triển của Phật giáo sau này.
Hình ảnh một phần của xá lợi Đức Phật được cung nghinh tới Việt Nam dịp đại lễ Vesak LHQ 2025
Giải đáp về xá lợi Đức Phật
Q1: Xá lợi và tro cốt có gì khác nhau?
→ Tro cốt chỉ là phần xương cháy còn sau hỏa táng, còn xá lợi là tinh thể kết tinh sau quá trình tu hành, thiền định và giới luật thanh tịnh.
Q2: Ai có thể để lại xá lợi sau khi viên tịch?
→ Không phải ai cũng có xá lợi. Chỉ các bậc tu hành đạt đạo, sống đời thanh tịnh, hành trì miên mật mới có thể để lại xá lợi.
Q3: Có thể chiêm bái xá lợi Đức Phật ở đâu tại Việt Nam?
→ Một số nơi có trưng bày xá lợi như Núi Bà Đen (Tây Ninh), chùa Giác Ngộ (TP.HCM), các sự kiện như đại lễ Vesak…
Q4: Chiêm bái xá lợi có tác dụng gì?
→ Giúp tâm an tịnh, khơi dậy lòng tin, cảm hóa hành vi, hướng con người đến đời sống thiện lành.
Theo góc độ tâm linh, xá lợi Đức Phật không đơn thuần là những di vật vật chất, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của sự giác ngộ và lòng đại bi của Đức Thế Tôn. Trân trọng và chiêm bái xá lợi Đức Phật không chỉ là hành động tôn kính lịch sử và văn hóa Phật giáo, mà còn là cách để mỗi người con Phật thêm vững tin trên con đường tu tập, hướng đến sự an lạc và giải thoát. Xá lợi Đức Phật chính là ngọn hải đăng soi đường, dẫn lối cho hành trình tâm linh của chúng ta.
Nếu bạn từng có cơ hội chiêm bái xá lợi, hãy chia sẻ cảm nhận cùng Happynest nhé!
Nguồn: Báo Thanh Niên
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
