11 lượt xemẨn mình giữa những rặng dừa xanh bạt ngàn và mảnh đất Gia Lai (Bình Định cũ) nắng gió, quần thể Tháp Bánh Ít là một dấu tích kiến trúc Champa đặc sắc còn lại khá nguyên vẹn sau gần 10 thế kỷ. Không chỉ mang giá trị lịch sử – văn hóa – tôn giáo to lớn, tháp còn được ca ngợi bởi vẻ đẹp kiến trúc hài hòa giữa kỹ thuật xây dựng tinh xảo và thiên nhiên bao quanh. Người Pháp từng gọi đây là "Ngọn tháp đẹp nhất xứ An Nam" và UNESCO cũng ghi nhận Tháp Bánh Ít trong danh sách di sản văn hóa quốc gia.
Hãy cùng khám phá một trong những cụm tháp Champa ấn tượng nhất Việt Nam: từ lịch sử hình thành, kiến trúc độc đáo, giá trị văn hóa đến những câu chuyện dân gian huyền bí bao quanh Tháp Bánh Ít.
>>> Xem thêm: UNESCO 2025 gọi tên 26 Di sản Thế giới mới: Việt Nam có thêm một cái tên đầy tự hào
Vị trí và tổng quan cụm Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít nằm ở đâu?
Tháp Bánh Ít tọa lạc trên đồi cao thuộc thôn Đại Lộc, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Gia Lai (Bình Định cũ), cách trung tâm TP. Quy Nhơn khoảng 20 km. Với địa thế "tựa sơn hướng thủy", cụm tháp nổi bật giữa khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ – phía sau là núi, phía trước là đầm Thị Nại.
Quần thể Tháp Bánh Ít nhìn từ xa như bức tranh cổ kính giữa thiên nhiên Bình Định
Vì sao gọi là "Bánh Ít"?
Tên gọi “Bánh Ít” xuất phát từ hình dáng tổng thể của tháp chính – tháp lớn nhất trong cụm – có hình dáng giống chiếc bánh ít lá gai, món bánh truyền thống của người Bình Định. Cái tên dân gian này vừa mộc mạc, gần gũi, vừa phản ánh sự kết nối chặt chẽ giữa kiến trúc và văn hóa địa phương.
Lịch sử hình thành và giá trị khảo cổ của tháp Bánh Ít
Niên đại xây dựng
Theo các nhà nghiên cứu, Tháp Bánh Ít được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XI – đầu thế kỷ XII, dưới thời vương triều Champa Vijaya. Đây là thời kỳ mà kiến trúc Champa đạt đến đỉnh cao nghệ thuật, kết tinh kỹ thuật xây dựng, điêu khắc, bố cục không gian và biểu tượng tôn giáo.
Tháp được xây dựng vào khoảng thế kỷ 11 – 12 dưới triều đại Champa hưng thịnh
Giá trị khảo cổ
Tháp Bánh Ít là một trong số ít quần thể tháp Champa còn giữ được kiến trúc gần như nguyên vẹn. Những hoa văn chạm khắc trên gạch nung, đá sa thạch và kết cấu đối xứng hài hòa giữa các tháp là tư liệu quý giá để nghiên cứu tín ngưỡng và xã hội Champa cổ.
Cấu trúc và bố cục kiến trúc độc đáo của tháp Bánh Ít
Toàn cụm tháp gồm mấy ngôi?
Cụm Tháp Bánh Ít gồm 4 công trình chính: Tháp Chính, Tháp Yên Ngựa, Tháp Bia và Tháp Cổng. Mỗi tháp mang phong cách kiến trúc riêng, bố trí theo thế "hậu chầu tiền bái".
Mỗi tháp có hình dáng – kích thước khác nhau, tượng trưng cho chức năng riêng biệt
Tháp Chính – trung tâm tâm linh
Tháp Chính là ngôi cao nhất và lớn nhất, cao khoảng 20 m. Kiến trúc có hình khối vuông vức, đỉnh tháp nhọn, biểu tượng cho núi Meru trong Ấn Độ giáo. Cửa chính quay về hướng Đông, thể hiện quan niệm hướng mặt trời mọc. Nội thất đơn giản, thường đặt linga hoặc tượng thần Shiva.
Tháp Yên Ngựa – nghệ thuật hình khối
Tháp Yên Ngựa nằm phía Tây Nam, có hình mái cong uốn mềm mại như yên ngựa – nét đặc trưng độc đáo hiếm thấy trong các tháp Champa còn lại. Kích thước nhỏ gọn, đường nét điêu khắc tinh tế thể hiện sự chuyển hóa từ nghệ thuật tôn giáo sang nghệ thuật thuần túy.
>>> Xem thêm: Khám phá kiến trúc và giá trị văn hóa vượt thời gian của nhà cổ Hội An
Tháp Bia – giá trị thông tin lịch sử
Tháp Bia (còn gọi là tháp thờ) nằm phía Bắc, là nơi đặt bia đá ghi lại công lao người xây dựng hoặc sự kiện lịch sử liên quan. Bia hiện đã mất, nhưng nền móng và cấu trúc vẫn cho thấy vai trò nghi lễ của công trình.
Quần thể tháp nghìn năm tuổi có diện tích hơn 7.000 m2
Tháp Cổng – sự tiếp nối không gian
Tháp Cổng nằm ở lối vào, thấp nhất trong nhóm, giữ vai trò chuyển tiếp giữa không gian bên ngoài và không gian thiêng liêng của tháp chính. Thiết kế mở với mái vòm cong, dẫn ánh sáng tự nhiên vào không gian nội thất.
Kỹ thuật xây dựng và vật liệu Tháp Bánh Ít
Kỹ thuật xây gạch không vữa
Một trong những đặc điểm khiến Tháp Bánh Ít trở nên huyền bí là kỹ thuật xây gạch không dùng vữa hồ mà vẫn liên kết chặt chẽ qua hàng thế kỷ. Gạch Champa cũng nhỏ, mịn và có sắc đỏ đặc trưng, khó tái tạo bằng kỹ thuật hiện đại.
Gạch xây không dùng vữa – kỹ thuật độc đáo chưa giải mã hoàn toàn
Nghệ thuật điêu khắc đá
Các chi tiết trang trí bằng sa thạch như đầu thần Kala, tượng vũ nữ Apsara hay hoa văn hình xoắn, hình lá… là những tác phẩm điêu khắc tinh xảo, thể hiện trình độ mỹ thuật đỉnh cao của người Champa cổ.
Biểu tượng tôn giáo và triết lý vũ trụ
Tháp Bánh Ít không đơn thuần là nơi thờ thần mà còn là không gian thể hiện quan niệm vũ trụ của Champa cổ. Từ bố cục tháp theo trục Đông – Tây, đến kiến trúc hình khối vuông – tròn, đều mang hàm ý về thế giới thần linh và chu kỳ luân hồi.
Từng chi tiết hoa văn trên thân tháp là một tác phẩm nghệ thuật tinh xảo
Giá trị văn hóa – du lịch đương đại của Tháp Bánh Ít
Địa điểm du lịch tâm linh nổi bật
Ngày nay, Tháp Bánh Ít là điểm đến không thể bỏ qua khi ghé Bình Định. Vừa thưởng lãm kiến trúc cổ, vừa hòa mình vào không gian thiên nhiên yên tĩnh, nơi đây còn hấp dẫn du khách yêu thích nhiếp ảnh, khảo cổ học và tín ngưỡng dân gian.
Từ chân đồi, du khách có thể đi bộ lên đỉnh qua hệ thống bậc thang. Càng lên cao, không gian càng tĩnh lặng, mở ra tầm nhìn bao quát vùng đất Bình Định. Đứng giữa các ngọn tháp, du khách không chỉ chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính mà còn cảm nhận được chiều sâu văn hóa của vùng đất từng là kinh đô Champa.
Du khách sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng sự trường tồn của kiến trúc cổ
Thời điểm đẹp nhất để tham quan là vào buổi sáng hoặc chiều tà, khi ánh nắng vàng xuyên qua các mái tháp, tạo nên khung cảnh huyền ảo, đậm chất sử thi.
Nguồn cảm hứng trong nghệ thuật và thiết kế
Nhiều kiến trúc sư, họa sĩ, nhà thiết kế hiện đại đã tìm thấy cảm hứng từ Tháp Bánh Ít – từ đường nét đối xứng đến tư duy tối giản nhưng sâu sắc. Đây là một minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghệ thuật Champa trong dòng chảy văn hóa đương đại.
Bảo tồn và phát huy giá trị di sản
Năm 1982, quần thể Tháp Bánh Ít được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp Quốc gia. Đây là minh chứng cho giá trị đặc biệt về mặt lịch sử, văn hóa, mỹ thuật và tôn giáo của công trình này.
Tháp Bánh Ít được chọn làm điểm đến du lịch văn hóa trọng điểm của tỉnh
Đến năm 2023, tỉnh Bình Định đã có đề xuất xây dựng hồ sơ để trình UNESCO công nhận quần thể này là Di sản văn hóa thế giới, nhằm nâng cao ý thức gìn giữ và khai thác du lịch bền vững.
Câu hỏi thường gặp về Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít nằm ở đâu?
Tháp Bánh Ít thuộc xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, cách trung tâm TP Quy Nhơn khoảng 20 km về phía Tây Bắc. Khu di tích nằm trên một ngọn đồi cao, dễ dàng nhận biết từ xa.
Vì sao gọi là Tháp Bánh Ít?
Tên gọi “Bánh Ít” xuất phát từ hình dáng ngọn tháp chính, trông giống món bánh ít lá gai truyền thống của người Việt. Tên gọi dân gian này được người dân địa phương sử dụng phổ biến qua nhiều thế hệ.
Tháp Bánh Ít có từ bao giờ?
Quần thể Tháp Bánh Ít được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 11 – đầu thế kỷ 12, dưới thời kỳ hưng thịnh của Vương quốc Champa. Đây là một trong những cụm tháp Chăm cổ tiêu biểu còn giữ được nhiều chi tiết kiến trúc nguyên bản.
Có bao nhiêu ngọn tháp trong quần thể Tháp Bánh Ít?
Khu di tích gồm 4 ngọn tháp chính: Tháp Chính, Tháp Cổng, Tháp Nam và Tháp Bia. Mỗi ngọn tháp có kiến trúc và chức năng riêng biệt, tạo nên bố cục độc đáo hài hòa với địa hình đồi núi.
Nên tham quan Tháp Bánh Ít vào thời điểm nào?
Thời điểm lý tưởng để ghé thăm Tháp Bánh Ít là từ tháng 1 đến tháng 9 hàng năm, khi thời tiết khô ráo, nắng đẹp và thuận tiện cho việc leo dốc, chụp ảnh, tìm hiểu kiến trúc.
>>> Xem thêm: Khám phá những căn nhà cổ Hà Nội vẫn còn vẹn nguyên đến ngày nay
Có mất phí vào cửa không?
Hiện nay, du khách có thể vào tham quan Tháp Bánh Ít miễn phí. Tuy nhiên, cần tuân thủ các quy định bảo vệ di tích, không leo trèo hoặc xâm hại đến kiến trúc cổ.
Tháp Bánh Ít có gì hấp dẫn giới nghiên cứu và du khách?
Ngoài giá trị lịch sử – kiến trúc tiêu biểu của Champa, Tháp Bánh Ít còn hấp dẫn bởi:
- Cảnh quan đồi núi, tầm nhìn bao quát đồng bằng Tuy Phước.
- Kiến trúc độc đáo kết hợp tinh xảo giữa nghệ thuật Hindu giáo và bản địa.
- Chất liệu xây dựng từ gạch nung bí ẩn, kết cấu vững chắc qua hàng ngàn năm.
- Là địa điểm “check-in” yêu thích của nhiều nhiếp ảnh gia và travel blogger.
Một vài hình ảnh đẹp của Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít không chỉ là di tích cổ nổi bật của Gia Lai mà còn là biểu tượng giao thoa văn hóa Champa – Việt, giữa cổ xưa và hiện đại, giữa tín ngưỡng và du lịch. Dù trải qua hàng nghìn năm mưa nắng, các tháp vẫn đứng đó, kể lại những câu chuyện huy hoàng của một nền văn minh từng rực rỡ.
Nguồn: Tổng hợp
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
