6 lượt xemGiữa trung tâm Bắc Kinh, Tử Cấm Thành là quần thể cung điện đồ sộ của nhà Minh - Thanh, xây dựng từ năm 1406 - 1420 với quy mô 720.000m2. Ngoài phô bày quyền lực đế vương, nơi đây còn kết tinh ngôn ngữ kiến trúc cung đình mẫu mực của Đông Á, được duy trì và diễn giải suốt hơn nửa thiên niên kỷ.
Ngôn ngữ hình khối và màu sắc - Ký hiệu quyền lực trong kiến trúc cung đình
Tử Cấm Thành gây ấn tượng ngay từ bảng màu với mái ngói vàng dành riêng cho hoàng quyền phủ trên gần như toàn bộ cung điện. Cung điện và tường thành có màu đỏ, biểu trưng của cát tường và sự sinh sôi.
Kiến trúc Tử Cấm Thành gây ấn tượng với thiết kế đồ sộ, thể hiện quyền lực đế vương
Trong hệ thống quy ước ấy, một ngoại lệ tinh tế xuất hiện ở thư phòng với mái ngói đen, biểu tượng của thủy nhằm “hóa giải” nguy cơ hỏa hoạn. Dinh của Thái tử dùng ngói xanh gợi yếu tố mộc, nhấn mạnh ý niệm trưởng thành và tiếp nối. Màu sắc, vì thế, không đơn thuần là trang trí mà là “mật mã” của trật tự vương quyền.
Về tổ chức không gian, kiến trúc Tử Cấm Thành tuân thủ chặt chẽ tính trục và đối xứng. Các điện chính dàn hàng trên trục Bắc - Nam, phần “tiền triều” dành cho nghi lễ ở phía trước, “hậu cung” cho đời sống thường nhật ở phía sau.
Cách quy hoạch này xuất phát từ kinh điển lễ nghi, đồng thời được cụ thể hóa bằng mô-đun kiến trúc thống nhất và nhịp điệu sân - thềm - điện. Qua đó tạo nên một trình tự nghi lễ tăng dần về uy nghi khi tiến vào trung tâm quyền lực.
Cấu trúc sân - thềm - điện được tổ chức rõ ràng, thống nhất
Trên mái, hàng linh thú ở các đỉnh dốc vừa là lớp “bảo hộ” mang tính biểu tượng, vừa là thước đo phẩm cấp cung điện. Điện Thái Hòa - không gian tối thượng của triều nghi là tòa duy nhất được phép có mười linh thú, trong khi những công trình bậc thấp hơn dừng ở ba hoặc năm.
Cùng với đó, con số 9 xuất hiện dày đặc trong tổ chức hình, từ truyền thuyết 9.999 gian phòng, 81 (9x9) núm đồng trên đại môn đến tường Cửu Long. Qua đó củng cố ý niệm “cực dương” gắn với hoàng đế trong tư duy số học Á Đông.
Hàng linh thú trên mái mang ý nghĩa phân chia phẩm cấp cung điện
Phong thủy hoàng cung - trục vũ trụ, núi - nước và cân bằng âm dương
Khi dời đô về Bắc Kinh, Minh Thành Tổ chủ trương kiến tạo một “trục vũ trụ” hợp thiên mệnh. Vòng ngoài đặt các đàn tế Trời - Đất - Nhật - Nguyệt, lớp giữa là tường thành, lõi trong là hoàng cung.
Tại trung tâm, Tử Cấm Thành “tọa sơn hướng thủy” với núi Vạn Niên nhân tạo làm hậu chẩm ở phía Bắc, sông Kim Thủy uốn trước mặt như minh đường dẫn khí. Bố cục ấy là một diễn giải điển phạm của âm - dương: bắc - núi - tĩnh (âm) nâng đỡ nam - hướng nắng - động (dương), khiến trục quyền lực được “neo” bởi địa thế thuận phong thủy.
Sông Kim Thủy có ý nghĩa quan trọng về mặt phong thủy trong thiết kế Tử Cấm Thành
Sự đối xứng và hướng Nam vì vậy không chỉ là mỹ học hình học mà là cách “chỉnh kim” năng lượng. Các điện lớn mở về phương Nam - hướng sáng sủa và thịnh vượng. Cặp cung Càn Thanh (dương) - Khôn Ninh (âm) nhấn mạnh phép phối ngẫu.
Trong khi hào - tường - sân - bậc cấp nối tiếp nhau thành những “bộ lọc” không gian, kiểm soát nhịp đi vào trung tâm. Toàn bộ chuỗi tổ chức ấy làm cho một đô thành nghi lễ trở thành không gian sống động, nơi kiến trúc, địa hình và biểu tượng vận hành hòa hợp.
Các yếu tố trong kiến trúc Tử Cấm Thành kết nối hòa hợp, tạo nên một không gian sống động và có chiều sâu
Dấu ấn người Việt - Nguyễn An và năng lực tổ chức một đại công trình
Lịch sử Tử Cấm Thành ghi nhận vai trò nổi bật của Nguyễn An (1381 - 1453), người Hà Đông, thiên tài kiến trúc được nhà Minh tín nhiệm giao trọng trách tổng công trình sư. Ông tham gia quy hoạch, thiết kế và điều hành thi công những hạng mục then chốt, từ tường - hào - cầu đến hệ thống cổng lầu, đặt nền cho diện mạo kiến trúc cung đình Bắc Kinh thời Minh.
Các tư liệu còn kể rằng trong quá trình xử lý tháp canh ở bốn góc thành - cấu trúc mái tầng lớp phức tạp, Nguyễn An đã đề xuất giải pháp lấy cảm hứng hình thái từ lồng nuôi dế. Đến nay, tòa thành này được coi là biểu tượng nổi bật của Tử Cấm Thành.
Cấu trúc mái xếp tầng tầng lớp lớp của Tử Cấm Thành lấy ý tưởng từ chiếc lồng nuôi dế
Một minh chứng khác cho khả năng tổ chức và sáng tạo của Nguyễn An là phương thức vận chuyển những khối đá khổng lồ, đào rãnh dẫn nước rồi chờ đông cứng thành đường băng mùa giá rét. Nhờ đó có thể kéo những phiến đá nặng hàng trăm tấn từ mỏ về công trường với lực lượng nhân công tối giản.
Cách làm này được sử sách và khảo cứu hiện đại xem là chìa khóa để lắp đặt các phiến đá cẩm thạch khổng lồ nơi thềm bậc điện Thái Hòa. Qua đó tạo nên một trong những chi tiết ấn tượng nhất của quần thể Tử Cấm Thành.
Thiên tài kiến trúc Nguyễn An đã ứng dụng nhiều giải pháp kỹ thuật khác nhau trong quá trình thực hiện Tử Cấm Thành
Hỏi đáp nhanh về kiến trúc Tử Cấm Thành
1. Tử Cấm Thành có bao nhiêu gian phòng?
Theo truyền thuyết dân gian, cung điện có 9.999 gian, con số tượng trưng cho “cực dương” và địa vị tối thượng của hoàng đế. Trên thực tế, các nghiên cứu và thống kê cho thấy số phòng khoảng 8.700 - 9.000, vẫn là con số khổng lồ so với bất kỳ quần thể cung đình nào trên thế giới.
Tử Cấm Thành sở hữu số phòng khổng lồ so với các cung điện khác trên thế giới
2. Vì sao mái cung điện đều lợp ngói vàng?
Màu vàng trong tư duy phương Đông gắn với hành Thổ và vị trí trung tâm, tượng trưng cho hoàng quyền. Ngói vàng không chỉ thể hiện sự xa hoa mà còn khẳng định tính bất khả xâm phạm của nơi ở nhà vua.
3. Điện nào quan trọng nhất trong Tử Cấm Thành?
Điện Thái Hòa là công trình trung tâm và uy nghi nhất, nơi diễn ra những nghi lễ quan trọng của triều đình như lễ đăng quang, hôn lễ hoàng gia, mừng thọ hoàng đế. Đây cũng là điện duy nhất có mười linh thú trên nóc mái, biểu trưng cho quyền lực tuyệt đối.
4. Ai là kiến trúc sư người Việt góp công vào công trình này?
Nguyễn An, người Hà Đông (Hà Nội) là một kiến trúc sư - kỹ sư thiên tài. Ông được nhà Minh giao trọng trách thiết kế, tổ chức và chỉ huy thi công Tử Cấm Thành trong suốt nhiều năm. Vai trò của ông được sử sách Trung Quốc ghi nhận như một nhân tố then chốt để đại công trình hoàn thành mỹ mãn.
5. Nguyên tắc phong thủy quan trọng nhất của Tử Cấm Thành là gì?
Cung điện được quy hoạch theo thế “tọa sơn hướng thủy” với núi Vạn Niên làm chỗ dựa ở phía Bắc và sông Kim Thủy chảy trước mặt. Hướng Nam là hướng chính của toàn bộ trục kiến trúc, vừa đón ánh sáng, vừa mang ý nghĩa trời - đất hòa hợp, củng cố quyền uy và sự bền vững.
Kiến trúc Tử Cấm Thành tuân thủ tuyệt đối những nguyên tắc phong thủy
>>> Xem thêm: 4 lời giải bất ngờ về kiến trúc cảnh quan xưa: Tại sao Tử Cấm Thành rộng mênh mông nhưng không trồng cây xanh?
Tử Cấm Thành là bản tổng phổ nơi cấu trúc - nghi lễ - phong thủy cùng ngân vang. Hơn sáu thế kỷ đi qua, quần thể này vẫn là “đồ án” mẫu mực để giới kiến trúc - quy hoạch học hỏi về cách biến biểu tượng thành không gian, biến lý tưởng trị quốc thành một đô thành sống động.
Tổng hợp
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
