5 lượt xemBiến đổi khí hậu khiến nắng nóng đô thị ngày càng khắc nghiệt, đặc biệt tại những thành phố đông đúc với mật độ bê tông, nhựa đường dày đặc. Trước thách thức đó, thiết kế kháng nhiệt bằng cách lựa chọn và ứng dụng giải pháp vật liệu xây dựng chống nóng bền vững đang trở thành chiến lược quan trọng.
Freetown, Sierra Leone: Mái che linh hoạt cho chợ dân sinh
Freetown là một trong những đô thị chịu tác động nặng nề từ nắng nóng cực đoan. Đặc biệt tại các khu chợ tự phát, nơi người dân thường xuyên làm việc ngoài trời mà thiếu cơ sở hạ tầng che chắn.
Để ứng phó, bà Eugenia Kargbo - Giám đốc Quản lý Nhiệt Đô thị đã triển khai giải pháp mái che mô-đun phản xạ ánh sáng, cho phép không khí lưu thông tự nhiên. Các kết cấu này được thiết kế nhẹ, linh hoạt theo mặt bằng từng khu chợ, sử dụng vật liệu bền vững để đảm bảo hiệu quả làm mát lâu dài.
Các điểm dừng làm mát sở hữu thiết kế kháng nhiệt ở Abu Dhabi
Song song đó, thành phố cũng đẩy mạnh trồng thêm cây xanh nhằm tạo bóng râm và giảm nhiệt độ thông qua quá trình thoát hơi nước của thực vật. Nhờ vậy, nhiều tiểu thương có thể làm việc lâu hơn dưới nắng mà vẫn cảm thấy dễ chịu hơn trước, cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Chiến lược này cho thấy thiết kế kháng nhiệt không nhất thiết phải dựa vào những công trình hạ tầng quy mô lớn. Những giải pháp nhỏ, chi phí thấp nhưng xuất phát từ nhu cầu thực tế của cộng đồng vẫn có thể mang lại hiệu quả cao. Với các thành phố hạn chế về nguồn lực, mô hình của Freetown là ví dụ khả thi và dễ nhân rộng.
Thiết kế kháng nhiệt không nhất thiết phải là những công trình quy mô lớn và tốn nhiều chi phí
Santiago, Chile: Mái xanh trở thành hạ tầng chống nóng
Khác với Freetown tập trung vào giải pháp chi phí thấp, Santiago lựa chọn hướng đi táo bạo hơn đó là biến mái nhà công cộng thành “lá phổi xanh” của đô thị. Dưới sự dẫn dắt của Giám đốc Quản lý Nhiệt Đô thị Patricia Pastén Valdés, thành phố đã triển khai nhiều dự án thí điểm. Trong đó nổi bật là hệ thống mái xanh hơn 1.000m2 tại Bệnh viện Maipú.
Dự án công viên Parque Linear do Grande Canal do 128 arquitectura y diseño urbano thiết kế
Mái xanh được cấu thành từ nhiều lớp: màng chống thấm, lớp thoát nước, đất kỹ thuật và các loại cây bản địa hoặc cây chịu hạn. Cấu trúc này giúp cách nhiệt, giảm nhu cầu làm mát, đồng thời tận dụng nguồn nước mưa hiệu quả. Đặc biệt, những không gian xanh trên mái mang lại sự kết nối thiết yếu với thiên nhiên cho nhân viên và bệnh nhân, cải thiện cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
Để nhân rộng mô hình, Santiago đang thu thập dữ liệu từ các khu vực thí điểm và thiết lập bộ tiêu chuẩn thiết kế nhằm đảm bảo mái xanh bền lâu, dễ bảo trì và đạt hiệu quả nhiệt tối ưu. Qua đó, mái xanh không còn là chi tiết phụ trợ, mà đã trở thành một phần hạ tầng chống nóng chủ lực, đóng góp vào phát triển bền vững và nâng cao chất lượng sống đô thị.
Thiết kế mái xanh kháng nhiệt, đồng thời tăng khả năng kết nối giữa con người với thiên nhiên
Athens, Hy Lạp: Mặt đường phản xạ giảm nhiệt đô thị
Athens là một trong những thành phố chịu nắng nóng khắc nghiệt nhất châu Âu, đặc biệt vào mùa hè khi nhiệt độ thường xuyên vượt ngưỡng an toàn. Nguyên nhân chính đến từ hệ thống đường phố và không gian công cộng lát bằng vật liệu tối màu, dày đặc, vốn hấp thụ và giữ nhiệt lâu dài.
Để ứng phó, Giám đốc Quản lý Nhiệt Đô thị Elissavet Bargianni đã triển khai chương trình phủ lớp vật liệu có hệ số phản xạ cao trên vỉa hè và khu vực dành cho người đi bộ. Các vị trí được xác định nhờ bản đồ nhiệt kết hợp dữ liệu môi trường và yếu tố xã hội, qua đó ưu tiên những khu vực dễ tổn thương nhất.
Lớp phủ phản quang giảm nhiệt hiệu quả, chống chịu tốt trước biến đổi khí hậu
Kết quả ban đầu cho thấy lớp phủ phản quang có thể hạ nhiệt độ mặt đường tới 12 độ C. Nhờ đó, người đi bộ cảm thấy mát mẻ hơn và đồng thời giảm lượng nhiệt truyền vào các tòa nhà lân cận.
Thành phố cũng ban hành bộ tiêu chuẩn thi công công trình công cộng mới, đưa yêu cầu về khả năng phản xạ bề mặt trở thành quy định bắt buộc. Điều này cho thấy ngay cả những giải pháp vật liệu đơn giản cũng có thể mang lại hiệu quả rõ rệt, đóng góp vào chiến lược làm mát đô thị và tăng cường khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.
Miami, Hoa Kỳ: Vật liệu phản quang kết hợp dữ liệu sức khỏe cộng đồng
Miami coi nắng nóng cực độ không chỉ là vấn đề khí hậu mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người dân. Dưới sự chỉ đạo của Giám đốc Quản lý Nhiệt Đô thị Jane Gilbert, thành phố áp dụng cách tiếp cận toàn diện là vừa thử nghiệm vật liệu chống nóng, vừa khai thác dữ liệu y tế để bảo vệ cộng đồng dễ tổn thương nhất.
Trên các tuyến đường, sân chơi và bãi đỗ xe, Miami đang thử nghiệm công nghệ bề mặt phản quang với các lớp phủ chống nắng tiên tiến, có khả năng giảm tới 10 độ C so với mặt đường nhựa thông thường. Những vật liệu này được thiết kế đặc biệt để bền vững trong khí hậu nóng ẩm, giúp giảm nhiệt độ không khí khu vực xung quanh và cải thiện sự thoải mái cho cư dân.
Miami Beach Soundscape Park thử nghiệm thành công các loại vật liệu chống nóng
Song song, thành phố triển khai bản đồ tán cây đô thị để xác định khu vực thiếu bóng mát và tiến hành trồng thêm hàng nghìn cây xanh. Khi chồng ghép dữ liệu này với thông tin y tế như số ca nhập viện do sốc nhiệt, Miami có thể xác định chính xác nơi cần can thiệp khẩn cấp.
Chiến lược này thể hiện cách Miami kết hợp thiết kế kháng nhiệt bằng vật liệu với công bằng xã hội và y tế công cộng. Nhờ đó, thành phố không chỉ giảm nhiệt độ và tiết kiệm năng lượng, mà còn chủ động bảo vệ sức khỏe, giảm thiểu rủi ro bệnh tật và cải thiện chất lượng sống cho cư dân.
Khi vật liệu trở thành hạ tầng ứng phó khí hậu đô thị
Trong bối cảnh nắng nóng ngày càng khắc nghiệt, vật liệu xây dựng không còn được nhìn nhận như những yếu tố thụ động mà đã trở thành công cụ chủ động trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Chúng có thể phản chiếu ánh sáng, cách nhiệt, hấp thụ hoặc làm lệch hướng nhiệt lượng. Đồng thời tương tác trực tiếp với mặt trời, không khí và nước để tạo ra tác động tích cực lên môi trường sống.
Đối với kiến trúc sư và nhà quy hoạch, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội. Những khái niệm như khối lượng nhiệt, độ thoáng khí, hệ số phản xạ ánh sáng hay độ sáng bề mặt đang dần trở thành tiêu chí quan trọng ngang hàng với hình thức và công năng công trình.
Các loại vật liệu trở thành “công cụ” trực tiếp để chống biến đổi khí hậu
Một vỉa hè phản quang hay mái nhà xanh có thể chỉ là chi tiết nhỏ lẻ. Nhưng khi được áp dụng rộng rãi, chúng góp phần thay đổi cách thành phố kiểm soát nhiệt độ, tiết kiệm năng lượng và quan trọng hơn cả là bảo vệ sức khỏe con người.
Vật liệu tốt giúp giảm tải chi phí năng lượng, đồng thời góp phần giảm thiểu nguy cơ bệnh tật, thậm chí cứu sống nhiều sinh mạng. Chính sự thay đổi trong tư duy lựa chọn và ứng dụng vật liệu đã biến chúng trở thành hạ tầng khí hậu chủ động, đặt nền tảng cho các đô thị phát triển bền vững trong tương lai.
Hướng tới một “cẩm nang” về khả năng phục hồi nhiệt đô thị
Những gì đang diễn ra tại các thành phố trên khắp thế giới không đơn thuần là thử nghiệm rời rạc. Hơn hết, đây chính là những chương đầu tiên của một “cẩm nang toàn cầu” về ứng phó nắng nóng.
Mỗi Giám đốc Quản lý Nhiệt Đô thị đang đóng góp chiến lược, dữ liệu và mô hình thiết kế mới, giúp mở rộng hiểu biết chung về cách kiểm soát sự gia tăng nhiệt độ. Các giải pháp có thể khác nhau tùy điều kiện khí hậu, văn hóa và kinh tế, nhưng đều xoay quanh nguyên lý chung: nắng nóng là rủi ro có thể giảm thiểu bằng thiết kế.
Phố đi bộ La Rambla ở thành phố Barcelona, Tây Ban Nha
Điểm then chốt là vai trò của vật liệu được tái định nghĩa từ chỗ chỉ là lớp vỏ thụ động, trở thành hạ tầng khí hậu chủ động. Những bề mặt hấp thụ nhiệt nay được tái thiết kế để phản xạ, làm mát và bảo vệ con người. Đường phố, mái nhà hay quảng trường không còn là những mặt phẳng trung tính, mà có thể trở thành giải pháp hay mối nguy tùy theo vật liệu sử dụng.
Đối với kiến trúc sư và nhà quy hoạch, thông điệp rất rõ ràng đó là thích ứng với khí hậu không chỉ dừng ở việc xây dựng những công trình “tương lai”. Đây còn là quá trình đánh giá lại toàn bộ cấu trúc đô thị qua lăng kính nhiệt độ, công bằng xã hội và sự sống còn.
Thước đo hiệu quả cũng đã thay đổi, ngoài năng lượng tiết kiệm hay không gian mát mẻ hơn, còn có số giờ lao động ngoài trời được khôi phục, số ca sốc nhiệt giảm bớt, thậm chí cả những sinh mạng được cứu sống. Chính những chỉ số mới này sẽ định hình lại di sản mà các thành phố để lại cho thế hệ tương lai.
Thiết kế kháng nhiệt đề cao vai trò của vật liệu, hướng đến sự phát triển bền vững trong tương lai
Câu hỏi thường gặp về thiết kế kháng nhiệt và vật liệu chống nóng đô thị
1. Vật liệu kháng nhiệt có áp dụng được cho nhà ở riêng lẻ không?
Có. Ngoài quy mô đô thị, các vật liệu như sơn phản xạ nhiệt, mái xanh, mái tôn cách nhiệt, hay gạch nhẹ chống nóng đều có thể ứng dụng cho nhà phố, chung cư hoặc biệt thự để giảm chi phí điện và tạo không gian mát mẻ hơn.
2. Thiết kế mái xanh có tốn kém và khó bảo trì không?
Chi phí ban đầu thường cao hơn mái truyền thống, nhưng về lâu dài mái xanh giúp tiết kiệm năng lượng, kéo dài tuổi thọ công trình. Nếu chọn đúng cây bản địa hoặc cây chịu hạn, việc bảo trì khá đơn giản, chủ yếu là kiểm tra hệ thống thoát nước và chăm sóc cây định kỳ.
3. Lớp phủ phản quang có bền trong khí hậu nóng ẩm như Việt Nam không?
Các loại sơn và lớp phủ phản quang hiện đại thường được thiết kế để chống tia UV, chịu mưa nắng và độ ẩm cao. Tuy nhiên, để đảm bảo độ bền, nên chọn sản phẩm có chứng nhận chất lượng và thi công đúng kỹ thuật.
4. Giải pháp nào tiết kiệm chi phí nhưng vẫn hiệu quả cho đô thị Việt Nam?
Những biện pháp ít tốn kém như trồng thêm cây xanh, sử dụng gạch lát sáng màu, sơn chống nóng cho mái và tường, hoặc lắp mái che nhẹ phản xạ ánh sáng là lựa chọn phù hợp cho nhiều hộ gia đình và khu dân cư.
5. Đâu là yếu tố quan trọng nhất khi lựa chọn vật liệu kháng nhiệt?
Ngoài khả năng giảm nhiệt, cần quan tâm đến độ bền, chi phí bảo trì, tính phù hợp với khí hậu địa phương và mức độ thân thiện với môi trường. Một vật liệu tốt là vật liệu vừa làm mát hiệu quả, vừa có tuổi thọ cao và an toàn cho sức khỏe.
Tóm lại, việc ứng dụng các giải pháp thiết kế kháng nhiệt có thể tạo nên lá chắn khí hậu hiệu quả. Đây là cách giảm nhiệt độ và tiết kiệm năng lượng, đồng thời là nền tảng bảo vệ sức khỏe con người và hướng tới sự phát triển đô thị bền vững trong tương lai.
Tổng hợp
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
