5 lượt xem
Mục lục Theo xu hướng kiến trúc bền vững, các KTS ngày càng quan tâm hơn đến “thiết kế bao trùm – inclusive design” cho không gian sống. Trong đó, Universal Design đang trở thành tiêu chuẩn quan trọng trong các dự án nhà ở nhiều thế hệ tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan – những quốc gia có cấu trúc dân số già hóa tương tự Việt Nam.
Universal Design Garden là gì?
Đây là triết lý thiết kế hướng đến sự tiếp cận công bằng, tiện dụng và an toàn cho tất cả mọi người, bất kể tuổi tác hay thể trạng. Khi áp dụng vào cảnh quan sân vườn, Universal Design giúp tạo nên một không gian vừa thẩm mỹ, vừa thân thiện, đáp ứng được nhu cầu sử dụng của từng thành viên trong gia đình.
Dưới đây là 7 nguyên tắc cơ bản có thể vận dụng trong thiết kế vườn theo hướng này.
1. Thiết kế để ai cũng có thể sử dụng (Equitable Use)
Vườn và nhà nên là không gian không phân biệt - ai cũng có thể tiếp cận và sử dụng bình đẳng.
Ví dụ:
- Lối đi nên bằng phẳng, không bậc thang gồ ghề, để người lớn tuổi, trẻ nhỏ hay người dùng xe lăn đều dễ dàng di chuyển.
- Nên kết hợp cả bậc thang và đường dốc để ai cũng có thể lựa chọn.
- Ghế nghỉ nên có tựa lưng và tay vịn để người già đứng lên, ngồi xuống dễ hơn.
- Có thể bố trí thêm các ghế thấp hoặc bờ bồn cây để trẻ nhỏ ngồi chơi.
- Không gian nên có bóng mát từ cây lớn hoặc mái che nhẹ, giúp tránh nắng, thông thoáng và an toàn.
Lối vào những khu vực có cao độ khác nhau — chẳng hạn như nhà chòi, ban công sân vườn hoặc hiên trước nhà — nên được thiết kế thêm đường dốc thay cho bậc thang để người cao tuổi sử dụng xe lăn có thể di chuyển thuận tiện và an toàn hơn.
>>> Xem thêm: 6 ngôi nhà thiết kế "xẻ dọc vườn" gần gũi với thiên nhiên
2. Linh hoạt - dễ thay đổi theo nhu cầu (Flexibility in Use)
Khu vườn nên có tính linh hoạt cao, có thể thay đổi công năng tùy theo thời điểm hoặc hoạt động trong ngày.
Ví dụ:
- Sân cỏ buổi sáng có thể là khu vui chơi của trẻ, nhưng buổi tối lại trở thành nơi cả nhà tổ chức tiệc BBQ hay picnic.
- Dùng nội thất di động như bàn ghế gấp, chậu cây có bánh xe, ô che nắng… để dễ dàng sắp xếp lại không gian.
- Sân gỗ giữa vườn có thể là nơi tập yoga vào sáng sớm, rồi trở thành góc ăn tối ngoài trời vào buổi chiều.
Khu vực bên hông nhà kính được bố trí nội thất rời có thể linh hoạt thay đổi công năng, vừa có thể làm góc thư giãn hằng ngày, vừa dễ dàng biến thành khu tiếp khách ngoài trời tùy theo hoạt động và số lượng người sử dụng.
3. Đơn giản và dễ sử dụng (Simple and Intuitive Use)
Một khu vườn đẹp là vườn dễ hiểu - dễ dùng - dễ chăm.
- Phân chia rõ các khu vực chức năng: nghỉ ngơi, trồng rau, để đồ… với đường đi liên kết mạch lạc, không cần dẫm cỏ.
- Giới hạn vật liệu và chọn 1-2 loại cây chủ đạo giúp tổng thể gọn gàng, dễ vệ sinh và bảo trì.
- Các lối đi nên có đường viền hoặc ranh giới rõ ràng giữa bồn cây và khu đi bộ để tránh rối mắt.
Trồng cùng một loại cây trong mỗi bồn riêng, đồng thời thiết kế ranh giới rõ ràng bằng các đường thẳng hoặc hình khối hình học như hình vuông, dải dài hoặc bồn song song với lối đi, giúp khu vườn trông gọn gàng, sạch sẽ, yên tĩnh và có trật tự. Cách bố trí này cũng dễ chăm sóc hơn, từ việc tưới nước, cắt tỉa đến bón phân.
>>> Xem thêm: 4 kiểu thiết kế vườn trong nhà phố đáng tham khảo
4. Cung cấp thông tin rõ ràng - dễ hiểu (Perceptible Information)
Khu vườn không chỉ để ngắm mà còn để học và chăm.
- Gắn biển tên cây kèm hướng dẫn chăm sóc, thời điểm thu hoạch hoặc đặc tính sinh học giúp cả người lớn lẫn trẻ em hiểu và yêu thiên nhiên hơn.
- Với hệ thống kỹ thuật (máy cắt cỏ, tưới tự động...), nên có hướng dẫn sử dụng chi tiết để đảm bảo an toàn, tránh làm hỏng cây hoặc gây nguy hiểm.
Ngoài việc giúp ghi nhớ thông tin và cách chăm sóc từng loại cây, những biển tên cây nhỏ trong vườn còn có thể trở thành điểm nhấn thú vị nếu bạn viết thêm những câu chữ dễ thương hoặc lời nhắn vui nhộn, mang lại cảm giác sinh động và thân thiện hơn cho khu vườn.
5. Thiết kế giảm rủi ro và tai nạn (Tolerance for Error)
Yếu tố an toàn là điều không thể bỏ qua:
- Đường đi nên chọn vật liệu chống trơn trượt như gạch nhám, đá rửa, cao su, hoặc gạch bê tông có ma sát tốt.
- Tránh cạnh sắc hoặc vật liệu dễ vỡ.
- Lắp đèn chiếu sáng thấp ở lối đi, bậc thang, mép dốc để giảm nguy cơ vấp ngã ban đêm.
- Nếu có hồ nước, nên rào cao tối thiểu 1,2m và không để trẻ dễ leo qua.
- Tránh trồng cây có gai, nhựa độc hoặc lá nhọn như xương rồng, trúc đào, tỳ bà, để đảm bảo an toàn.
Ánh sáng trong vườn là yếu tố rất quan trọng giúp phòng tránh tai nạn, chẳng hạn như vấp ngã hoặc trượt chân — đặc biệt vào ban đêm hoặc ở những khu vực có cao độ khác nhau. Vì vậy, nên bố trí hệ thống chiếu sáng đầy đủ ở các vị trí sử dụng thường xuyên, đồng thời tập trung chiếu sáng tại các điểm có nguy cơ cao như bậc thang, mép đường dốc, viền bồn cây và lối đi hẹp để đảm bảo an toàn cho mọi người.
6. Dễ chăm sóc, ít tốn sức (Low Physical Effort)
Một khu vườn thân thiện là vườn không biến việc chăm cây thành gánh nặng.
- Ưu tiên cây dễ trồng, ít sâu bệnh, chậm lớn như lưỡi hổ, trầu bà, thiên tuế, xanadu, cỏ Bermuda, hoặc bách hợp.
- Trồng trực tiếp xuống đất thay vì trong chậu để giảm công tưới và thay chậu.
- Nên gom nhóm cây có nhu cầu nước và ánh sáng giống nhau để dễ chăm sóc.
- Với người lớn tuổi, có thể nâng bồn trồng rau lên cao, giảm việc phải cúi lưng nhiều khi làm vườn.
Hầu hết đèn năng lượng mặt trời đều được trang bị cảm biến ánh sáng tự động, giúp tự bật khi trời tối và tắt khi trời sáng mà không cần thao tác thủ công mỗi ngày. Nhờ đó, khu vườn luôn ấm áp, an toàn và đẹp mắt vào ban đêm, đồng thời đây cũng là giải pháp tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường.
7. Diện tích và bố cục phù hợp (Size and Space for Approach and Use)
Cuối cùng, khu vườn phải tạo cảm giác thoáng, dễ tiếp cận, và thư giãn.
- Tránh bố trí quá nhiều vật trang trí khiến không gian chật chội.
- Cân bằng hợp lý giữa khu cây trồng, lối đi và không gian trống.
- Nếu nhà gần đường hoặc giáp hàng xóm, có thể trồng hàng rào cây xanh như cây Mộc, Trà Hồng Diệp, hoặc cây dây leo như Tigon để tạo sự riêng tư và giảm tiếng ồn.
Cây si Hàn Quốc là loại cây bụi cao với tán lá xanh đậm, dày và mọc sát nhau, thường được trồng dọc hàng rào hoặc tường bao để tăng sự riêng tư cho không gian sống. Đồng thời, loại cây này còn giúp tạo cảm giác xanh mát và tươi tốt cho toàn bộ khu vườn.
>>> Xem thêm: 8 mẫu nhà vườn tuyệt đẹp khiến gia chủ Việt chỉ muốn ở nhà cả ngày
Universal Design Garden không chỉ là xu hướng thiết kế hiện đại mà còn là cách thể hiện sự quan tâm đến từng thành viên trong gia đình - để ai cũng có thể tận hưởng niềm vui từ thiên nhiên, một cách an toàn, thoải mái và bền vững.
Xem thêm nhiều bài viết khác cùng chủ đề tại chuyên mục Xu hướng nhé!
Nguồn: baanlaesuan
*Để lại thông tin trong box dưới đây, Happynest sẽ giúp bạn kết nối đơn vị thiết kế - thi công phù hợp và nhanh chóng nhất.
